Bu araştırma, Türkiye’nin enerji altyapısı ve elektrik dağıtım şebekelerinin yabancı yatırım fonlarına devredilmesinin yarattığı milli güvenlik risklerini ve ekonomik tehditleri analiz etmektedir. Geçmişte yaşanan büyük çaplı kesintiler üzerinden sistemin hassasiyeti vurgulanırken, TEİAŞ’ın özelleştirilme ihtimali ve stratejik noktaların dış sermaye kontrolüne geçmesinin yaratacağı tehlikelere dikkat çekilmektedir. Yabancı fonların kâr odaklı yaklaşımlarının toplumsal çıkarlarla çatıştığı belirtilerek, enerji yönetiminin yeniden kamu denetimine alınması gerektiği savunulmaktadır. Nihayetinde rapor, kritik altyapıların yabancı ellerde olmasının savaş veya kriz anlarında ülkeyi savunmasız bırakabileceği uyarısında bulunmaktadır.
Türkiye’nin kritik enerji altyapısı, özelleştirmeler ve yabancı sermaye kontrolü ile hem millî güvenlik hem de yurttaşın cebinde ciddi riskler taşıyor.
Millî Güvenlik Perspektifiyle Türkiye’nin Kritik Riskleri
Türkiye, hem iç hem dış kaynaklı tehditlerle karşı karşıya bulunuyor. İç kaynaklı tehditler, organize suç, uyuşturucu ve siber/fiili asayiş sorunları üzerinden toplumsal istikrarı hedef alırken; dış kaynaklı tehditler, yabancı sermayenin kritik altyapı ve ekonomik kontrolü ile hem günlük yaşamı hem de ülke güvenliğini riske atıyor.
Bu rapor, Millî Güvenlik çerçevesinde Türkiye’nin kritik enerji altyapısı ve elektrik dağıtımındaki riskleri analiz etmekte ve mevcut durum tespitleri ile çözüm önerilerini sunmaktadır.
- Türkiye’de Elektrik Kesintilerinin Tarihçesi
14 Ocak – 27 Nisan 2012: Marmara Karartması
Marmara bölgesinde güç hatlarındaki arıza nedeniyle uzun süreli kesinti yaşandı. İstanbul, Kocaeli ve çevresindeki kentlerde metro ve tramvay durdu; toplamda 20 milyondan fazla insan etkilendi. Enerji sistemi kademeli olarak normale döndü.
31 Mart 2015: Ulusal Ölçekte Büyük Blackout
Türkiye’nin iletim sisteminde yaşanan arıza nedeniyle 80’den fazla ilde kesinti yaşandı ve ülke genelini felç etti. İstanbul, Ankara ve diğer büyük şehirlerde metro, tramvay ve tren seferleri durdu. Bu olay, elektrik altyapısının stratejik önemi ve kırılganlığını açıkça gösterdi.
26 Nisan 2016: TEİAŞ enterkonnekte sistem arızası
TEİAŞ sistemindeki teknik arıza nedeniyle İstanbul, Ankara, İzmir ve diğer illerde bölgesel kesintiler yaşandı. Bu da altyapının hâlâ hassas olduğunu ortaya koydu.
Diğer Bölgesel ve Planlı Kesintiler (2021 ve sonrası)
Kuraklık, bakım faaliyetleri veya üretim-talep dengesizliği nedeniyle İstanbul, Ankara ve birçok büyük ilde zaman zaman kesintiler yaşandı. Ulusal ölçeğe ulaşmasa da çok sayıda vatandaş etkilenmiştir.
🔹 Sonuç: Bu tarihsel veriler, elektrik altyapısının ülke güvenliği ve günlük hayat üzerindeki kritik etkisini net bir şekilde ortaya koyuyor. 2015’te yaşanan ülke çapındaki kesinti, milyonlarca insanı etkileyerek altyapının kırılganlığını gözler önüne serdi. Bu nedenle, elektrik dağıtımı ve TEİAŞ gibi stratejik sistemlerin yabancı kontrolüne açılması, millî güvenlik açısından ciddi riskler yaratır.
- Yabancı Sermayeye Devredilen Enerji Altyapısı
Türkiye genelinde elektrik dağıtımı, 21 bağımsız tekel tarafından yürütülmektedir.
Bursa, Balıkesir, Çanakkale ve Yalova’daki UEDAŞ örneği, yabancı sermayeye devrin sadece bir başlangıç olduğunu gösteriyor.
2022’de UEDAŞ hisseleri İngiltere merkezli Actis fonuna, 2024–2025’te ise Amerikalı General Atlantic fonuna devredildi.
4628 sayılı Kanun’un 14. Maddesi, yabancıların stratejik sektörlerde kontrol sınırlaması öngörse de, ihale ilanlarında bu kurallara yeterince uyulmamıştır.
🔹 Sonuç: Ülke genelindeki elektrik dağıtımı artık yabancı sermaye etkisine açık hâle gelmiş durumdadır.
- TEİAŞ Özelleştirilirse Ne Olur?
(Elektrik Mühendisleri Odası, 49. Dönem Yönetim Kurulu tarafından 07 Ocak 2025 tarihinde yayımlanan basın açıklamasında, TEİAŞ özelleştirme hazırlıklarının şeffaf yürütülmediği ve özelleştirmenin stratejik riskler taşıdığı vurgulanmıştır)
TEİAŞ’ın özelleştirilmesi, enerji sektöründeki kronik sorunları kansere dönüştürebilir.
Özelleştirme sonrası, yurttaşlar dağıtım şirketlerinin gelir ihtiyaçlarını karşılamak zorunda kalacak, bu da zam dalgasının bir tsunamiye dönüşmesine yol açar. (Açtı! )
Elektriğin ucuz, kaliteli ve sürekli sağlanmasını teminat altına almak için, üretimden dağıtıma kadar dikey entegre bir kamu tekeli yeniden kurulmalıdır.
Kamu kaynaklarının sonsuz bir şekilde özel sektöre aktarılmasına artık son verilmelidir.
(Kaynak: Elektrik Mühendisleri Odası, 49. Dönem Yönetim Kurulu, 07 Ocak 2025)
- Finansal Mantık vs. Kamu ve Milli Güvenlik
Yatırım fonları (Actis, General Atlantic) kâr odaklıdır, vatandaşın çıkarını ve kriz anındaki müdahale yetkilerini her zaman gözetmez.
Dağıtım şirketleri elektriği daha ucuza elde etse bile, tarifelerde ucuzlama gerçekleşmemektedir.
Elektrik altyapısının yabancı kontrolü, savaş, ekonomik kriz veya sabotaj durumunda ülkeyi savunmasız bırakabilir.
- Siyasi Sorumluluk
2022’de Actis’e, 2024–2025’te General Atlantic’e devredilen hisseler, stratejik enerji altyapısının yabancı kontrolüne geçmesini sağladı.
İktidarın onayıyla gerçekleşen bu süreç, millî güvenlik ve yurttaşın ekonomik güvenliği açısından ciddi bir risk oluşturuyor.
- Öneriler
Kamu denetimi güçlendirilmeli ve yabancı sermaye sınırlamaları kesin uygulanmalı.
Acil müdahale planları net olmalı, kriz anında devletin kontrol yetkisi açıkça tanımlanmalı.
Üretimden dağıtıma kadar dikey entegre bir kamu tekeli yeniden kurulmalı.
İhale ilanlarında yabancı kontrolüne karşı açık kurallar yer almalı.
Sonuç
Türkiye’nin elektrik dağıtımı artık sadece bir hizmet değil; millî güvenlik ve ekonomik güvenlik meselesidir. ABD veya İngiltere merkezli fonların şalteri elinde tutması, sadece kriz anında değil, günlük yaşam ve ekonomi üzerinde de felç etkisi yaratabilir. Bu nedenle kamuoyu ve siyasetçiler, bu kritik konuya hemen odaklanmalı ve önlem almalıdır.
