Yukarı Karabağ savaşı başladığı günden itibaren bu bölgenin en önemli tepelerinden birisinde olan Hocalı şehri stratejik olarak her zaman Ermenistan Silahlı Kuvvetleri için askeri bir hedef niteliğinde idi. Hocalı stratejik olarak Karabağ dağ silsilesinde, Ağdam-Şuşa, Eskeran-Hankendi yollarının üzerinde yerleşmektedir. Hocalı’nın coğrafi-stratejik konumu Ermeni Silahlı Kuvvetlerinin kente saldırmasına müsaitti.
Hocalı, Hankendi’nin 10 km uzaklığında, Güneydoğusundadır. Karabağ’daki bulunan yegane havaalanı Hocalı’dadır.
Hocalı 1991 yılının Ekim ayından itibaren ermeniler tarafından ablukaya alınmştı.
Ekim’in 30’unda kente kara yoluyla ulaşım kapanmış ve tek ulaşım vasıtası olarak helikopter kalmıştı. Hocalı’ya son helikopter 28 Ocak 1992’de gitmişti. Şuşa şehrinin semalarında sivil helikopterin vurulması ve bunun sonucunda 40 kişinin ölümünden sonra bu ulaşım yolu da kesilmişti. Ocak ayının 2’sinden itibaren şehre elektrik verilmemişti. Şubatın ikinci yarısından itibaren Hocalı, Ermeni Silahlı Kuvvetlerinin ablukasına alınmış ve her gün toplardan, ağır makineli silahlarla bombalanmıştır.
1992 yılının Şubat ayının 25’ini 26’sına bağlayan gece, Azerbaycan’ın Dağlık Karabağ bölgesindeki Hocalı kentinde çok sayıda Azerbaycanlı sivil, Ermeniler tarafından soykırıma maruz kalmıştır. Azeri kaynaklarına, Memorial Human Rights Center, Human Rights Watch’a ve diğer bazı uluslararası insan hakları kuruluşlarının açıklamalarına göre katliam, Rus 366. Motorize Alayı’ın desteği ile Ermeni Silahlı Kuvvetleri tarafından gerçekleştirilmiştir.
Human Rights Watch, Hocalı Katliamını Dağlık Karabağ’ın işgalinden bu yana cereyan eden en kapsamlı sivil soykırım olarak nitelendirmiştir. Azeri kayıplarının sayısı üzerinde tartışmalar devam etmekteyse de, genel olarak 400 ila 1000 arasında oldukları kabul görmektedir. Azerbaycan resmi kaynaklarının bildirdiği resmi rakam 613 sivil olup, bunların 106’sı kadın ve 83’ü çocuk, 70’ten fazlası ise yaşlıydı.
936 km2’lik alana sahip ve 2.605 aileden ibaret 11.356 kişinin yaşadığı Hocalı kenti 26 Şubat 1992 tarihinde yüzyılın en acımasız soykırımına maruz kalmış ve kasaba tamamıyla yok edilmiştir. Hocalı bu katliamın yaşandığı sırada Azerbaycan Silahlı Kuvvetleri’nin koruması altında değildi ve tamamen savunmasız bir durumdaydı.
Kentte da dağınık halde elinde hafif silahlar bulunan 150 kişi bulunmaktaydı. Azerbaycan Silahlı Kuvvetleri Hocalı halkına yardım edemedi, hatta uzun süre cesetlerin alınması bile mümkün olmadı.
Ermenistan Silahlı Kuvvetleri bölgedeki 366. Rus Alayının da desteği ile önce giriş ve çıkışını kapadığı şehri üç yönden kuşatmış, helikopter ve ağır silahların yardımı ile önce şehri bombalamış ve ardından da şehre girerek sivil, kadın, çocuk, yaşlı ayırımı yapmadan katliam yapmıştır. Ermeniler bu şehri işgal ederek bütün bölge halkına bir mesaj vermek istemekteydiler. Nitekim Azerbaycan Türkleri için ağır bir mesaj vermiş oldular. Hocalı işgal edilerek ve neredeyse tamamen yok edilerek bölgedeki çözülme hızlandırılmış oldu. Ermeniler bu hamleyle aynı zamanda önemli bir stratejik mekanı da işgal ederek askeri açıdan önemli bir başarı elde etmiştir. Ancak insanlık adına tarihin en acımasız soykırımı gerçekleştirilmiştir. Diğer taraftan ermeniler için bu soykırım kendilerinin iddia ettiği 1915 yılında yaşananların bir öcü niteliği de taşımaktaydı.
Normalde en şiddetli savaşlarda dahi savaş dışında tutulan, dokunulmayan bu kesime Ermeniler yaşlı, kadın ve çocuk demeden acımasız işkenceler yaparak katletmiştir. Bu katliamdan toplam 487 kişi ağır yaralı olarak kurtulmuştur. 1275 kişi ise rehin alınmış ve 150 kişi ise kaybolmuştur. Cesetler üzerinde yapılan incelemelerde cesetlerin birçoğunun yakıldığı, gözlerinin oyulduğu, kulakları, burunları ve kafaları ile vücutlarının çeşitli uzuvlarının kesildiği görülmüştür. Aynı vahşetten hamile kadınlar ve çocuklar bile nasibini almıştır.
