Yurtdışında öğrenim görmüş olan kişilere ait diplomaların Türkiye’de geçerli sayılması konusuyla ilgili son on yılda Yükseköğretim Kurulu’nun (YÖK) çeşitli tasarrufları ve uygulamaları bulunmaktadır.
Uluslararası akademik değerlendirme kuruluşlarınca dünyada ilk bine giren üniversitelerden mezun olanların diploma denkliği sayılmaktadır. Bunların dışındaki okullardan mezun olanların diploma denkliği sayılması için ise kişilerin sınav, staj gibi süreçlerden başarıyla geçmesi beklenmektedir. Ülkemiz gençlerinin yanı sıra yabancı uyruklu kişilere de bu prosedür uygulanmaktadır.
Ancak 2018 yılında YÖK’ün almış olduğu bir karar ile uygulanan sistem üzerinde Suriye, Irak, Libya, Yemen, Filistin, Somali, Güney Sudan ve Kırım ülkelerine ayrıcalık tanınmış, sebep olarak savaş, işgal veya ilhak koşulları öne sürülmüştür. Eğer sebep savaş ve benzeri durumlar ise Irak’ta savaş 2003 yılından bu tarafa devam ederken kararın 2018 yılında alınması çelişkili bir durum oluşturmaktadır.
Kararın aslında Suriye için alındığı, ancak tepki çekmemek için başka ülkelerde aynı kefeye konularak tepkinin yumuşatılmak istenildiği düşünülüyor. Bu düşüncenin nedeni ise denklik verme kapsamında en son yapılan İlmi Hüviyet Tespit Sınavı’na başvuranların tamamına yakınının Suriyelilerden oluşmakta olduğu ileri sürüldü.
Savaştan ya da bunun gibi bir durumdan dolayı ülkelerinden kaçarak sığınan kişilerin yaşama ve barınamaya mı ihtiyacı vardır; yoksa ülkelerinde okudukları okulların diplomalarını ülkemizde sayılmasına mı ihtiyacı vardır? Bu diploma sorunu birçokları tarafından basit ve önemsiz gibi algılansa da ülkemiz için çok büyük bir sorun ve gizli bir entegrasyon sürecinin göstergesidir.
Yaklaşık 20 bin gencimiz diploma denkliği sorunundan dolayı iş bulamazken, özellikle Suriyelilere ve ayrıcalık tanınan diğer ülkelere bu kadar kolaylık sağlanması tepki çekmekte. Normal prosedür uygulamasında kişi diplomasını beyan etmesi ve bu diplomanın gerçekliği gerekli ülke ile yapılan yazışmalar ile kanıtlanmak zorundadır. Bundan dolayı süreç uzayabilmekte ve gençlerimiz süreç yüzünden mağdur olmaktadır. Ancak Suriyeliler için bu durum yok sayılarak, diplomalarını beyan edemeyen kişilerin, beyanın doğrultusunda komisyon karar verecektir gibi bir kolaylık sağlandığı iddia edilmektedir.
Bir diğer konu ise normal prosedürde yabancı bir vatandaşın ülkemizde üniversite okuması için Türkçe dil sınavından başarılı olması gerekmektedir. Ancak başvuruda bulunan Suriyelilerin tamamına yakını Türkçe bilmemektedir. Türkçe bilmeyen bir kişiye nasıl olurda Türkiye’nin her yerinde kullanabileceği diploma verilir.
Yukarıdaki hususların dışında bir diğer önemli husus da Türk akademisiyle ilgili olanlardır. Diploma denkliği almış bu kişiler ülkemizdeki yükseköğretim kurumlarında çalışabilecek midir? Eğer böyle bir durum varsa akademide henüz görev yapmamış veya 2547 sayılı kanunun 50/d maddesine göre araştırma görevliliği yapmış olan ve doktora eğitimlerini tamamladıktan sonra kurumlarıyla ilişikleri kesilen kişilere büyük haksızlık yapılmış olacaktır.
