Zaur Adıgözelov
Millet Meclisinin görevlisi, Felsefe Doktoru
Yönetim çağdaş dönemde bilim olarak araştırılmaktadır. Dünyanın saygın üniversitelerinde “kamu yönetimi”, “İşletme”, “Belediye yönetimi”, “strateji yönetim”, “elektronik yönetim” vb. dersleri verilmekte ki, bu adlarda gerek akademiler, üniversiteler, bilim merkezleri de bulunmaktadır. Tam altı sene eğitim almış olduğum (Lisans ve Yüksek Lisans) Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı yanında Devlet Yönetim Akademisi’nde de Yönetim (İşletme) biliminin sırları çağdaş ve inovatif şekilde geçilmektedir.
Genellikle, yönetim deneyiminin tarihi çok eski. Bilimsel yönetim okulunun – Yönetim (İşletme) biliminin kurucuları Fredrik Teylor, Henri Hant, Frenk Cilbert, Lillian Cilbert ve diğerleri bizim çağdan önce 3.binyıllığa ait olan eski Sümer’de yönetim pratiği, Roma lejyonlarının düzenli yönetimini, ayrıca Mısır ehramlarının, Babil’in asma bahçelerinin, Çin seddinin inşatı olan dönemlerden beri düzenli yönetim ilkelerine nasıl sahip olmuşlarsa, çağdaş dönemin zor anlarında – dünya savaşları, doğal afet –pandemi dönemlerinde, bağımsız dünya ekonomisinin tenezzülü ve sanal dünya düzeninde devlet yönetim enstitülerinin deneyimi de öğrenilecektir. Artık bu bir gerçek ki, dünyayı kendi etkisi altısına almış COVİD-19 pandemisi insanların kitlevi ölümüne, dünya ekonomisinin tenezzülüne, dünya devletlerinin yönetimini nasıl söylesek felç durumuna salmış olduğu bir zamanda, Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev‘in başkanlığı altında ülkemizde önleyici temel önlemlerin alınması ve geniş çaplı sosyal destek önlemlerinin gerçekleştirilmesi, kurmuş olduğu elektronik hükümet önlemlerinin düzgün icra ve yönetimi gereğince yönetim (İşletme) biliminin öğrenilmesi ve uygulanmasında yeni yaklaşımın temeli koyuldu– ASAN yönetim.
Zaten dünya devletlerinde ve uluslararası kurumlarda Azerbaycan markası olarak büyük saygı kazanmış ASAN yönetim sistemi COVİD-19 pandemisinin ülkemizde oluşturduğu karantina rejimi ortamında devlet –vatandaş ilişkilerinin düzenlenmesinde, kamu daireleri arasında mobil faaliyetin kurulumunda kusursuz hizmet uyguladı. Kamu yönetimi anlayışının konusu da asıl onda ki, kendisinde politik, sosyal ve hukuki belirtileri olan olay ve süreçleri karakterize etmektedir. Nihayetinde, devlet kendisinde sadece siyasi iktidarı değil, hem de çağdaş toplum kurulumunun en yüksek şeklini birleştirmektedir. Kamu yönetimi devletin sosyal –politik fonksiyonu olup, toplumsal hayatın tüm alanlarının düzenlenmesinde devamlı gelişimin, refah ve memnunluk düzeyinin sağlanmasında, profesyonel ve verimli devlet hizmetinin oluşumunda büyük önem taşımaktadır. Devletin politik yönetim alanında faaliyeti toplumsal ilişkilerin ve insanların davranışının hukuki düzenlenmesiyle sıkı bağlıdır.
Ülkede Milli Önder Haydar Aliyev’in yönetim eğitiminin politik miras, ulusal çıkarlar, sosyal adalet ve demokrasi gibi ilkeleri gereğince ulusal ve çağdaş yönetim modelinin kurulumu yönünde düzenli reformler yapılmaktadır. Onların başlıca amacını verimli ve demokratik yönetimin oluşturulması, kamu dairelerinin faaliyetinde berraklığın, işlevselliğin, fonksiyonelliğin yükseltilmesi, hizmetlerin daha kaliteli, komforlu ve çağdaş inovasyonlarla gerçekleştirilmesi ve sonuç itibari ile ülke vatandaşlarının refah ve memnunluk düzeyinin sağlanması oluşturmaktadır. Çağdaş dönemde devletlerin yönetim sisteminde de yansımış olan modernleşme yeni yönetim modellerinin, çağdaş, vatandaş yönlü, onu tatmin eden yönetimin kurulumunun gerekliliğini ortaya çıkarmıştır.
Şu anda Azerbaycan güçlü politik isteğe dayanan sistem nitelikli ileri reform önlemleri, gelişim temposu ve oluşturulan yeni, verimli, çağdaş hizmet modeli olan “ASAN” ve “DOST” kamu hizmetlerinin faaliyetiyle de dünyanın dikkat merkezindedir. Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev’in başarılı ve amaçyönlü politikası ülkemizin yeni gelişim aşamasına geçmesi, yeni demokratik mekanizmaların oluşturulması ve halka hizmet düzleminde verimli ve berrak, çağdaş yönetim modelinin, vatandaş –memur ilişkilerinde yeni düşünce tarzının, personel potansiyelinin oluçturulması, irtişa oluçturabilecek nedenleri ortadan kaldırmak için zemin olmuştur.
Kamu dairelerinin faaliyetinin çağdaş standartlara uygun geliştirilmesi için 2007-2011. Yıllarda “Berraklığın yükseltilmesi və irtişaya karşı mücadele üzere Milli Strateji” icra edilmiş, Açık hükümetin teşvikine dair 2012-2015. Yıllar için Milli Faaliyet Planında kamu dairelerinin faaliyetinde berraklığın yükseltilmesi, raporlama, yeni teknolojilerin uygulanması başlıca ilkeler gibi belirlenmiştir. 2011 yılında “Kamu dairelerinin elektronik hizmetler vermesinin organize edilmesi alanında bazı önlemler hakkında” Cumhurbaşkanı’nın kararnamesi gereğince, kamu dairelerinin elektronik hizmetleri oluşturulmuştur. Açık hükümetin teşvikine dair Milli Faaliyet Planında da berraklığın yükseltilmesi ve açık hükümetin teşviki için öngörülen önlemlerden biri asıl elektronik hizmetlerin geliştirilmesi olmuştur. Devlet başkanının 2019 yıl 14 Ocak tarihli “Azerbaycan Cumhuriyeti’nde kamu yönetiminin geliştirilmesine bağlı ek önlemler hakkında” kararnamesi yönetim sisteminde fonksiyonellik ve verimliliğin sağlanması açısından büyük önem taşımaktadır. İleri yönlerden birini de yönetim modernleşmesinin onun tüm alanlarının geliştirilmesiyle paralel çekilde yapılması oluşturmaktadır.
Milli gelişim modelinin yazarı, ülke Cumhurbaşkanı saygıdeğer İlham Aliyev’in politik isteğiyle “vatandaşa, insan etkenine yönümlü” çağdaş yönetim modelinin kurulumu, yönetim dairelerinde yapılan reformler elektronik hükümetin gelişimini, “One-stop-shop”dan “non-stop-shop”’a geçmesi, “Onlyoneenty” ilkesini, reaktif hizmetlerden proaktif hizmetlere geçidi, mobil ve amaçyönlü faaliyeti stimüle edecektir. Ayrıca, kamu yönetim reformleri zorlamadan gönüllü uyum sağlamaya, imperatif yönetimden düzenlemeye, denetimden monitoring ve değerlendirmeye, memur – işletmeci temaslarından sayısal çözümlerer ve “gölge ekonomi”den yasallaştırmaya geçidi sağlamaktadır.
Kamu yönetim reformları devlet-özel diyalogunu ve devlet –vatandaş diyalogunu daha da ileri götürecektir. Politik mirasa, ulusal çıkarlara ve modernliğe dayanan, kamu hizmetinin halka hizmet olduğunun kurumsal esaslarını oluşturan politik istek ulusal, modern, berrak ve verimli yönetim modelinin kurulumuna yönelir. Bu amaçla mevzuat baxı düzenli olarak geliştirilir ve ilgili kurumsal potansiyelin güçlendirilmesi yönünde ardıcıl nitelikli dizi önlemler gerçekleştirilir. “Azerbaycan geleceğe bakış” Gelişim Konseptinin başlıca stratejik amacı var olan imkan ve kaynakları gözönünde bulundurmakla, Azerbaycan’da devamlı ekonomik yükseliş ve yüksek sosyal refah, verimli kamu yönetimi ve kanunun yüksekliği, insanların tüm hak ve bağımsızlıklarının tam şekilde sağlanması ve vatandaş toplumunun ülkenin toplumsal hayatında faal statüsü ile karakterize edilen gelişimi başarmaktır. Böylece, demokratik değerlere dayanan yeni toplumsal ilişkiler sisteminde çağdaş modelleri kullanmakla yanısıra, milli-tarihi devletçilik geleneklerine, ulusal yönetim eğitimine ve çıkarlara uygun oluşturulan yeni yönetim modeli halka hizmetin, berrak ve verimli yönetimin kavramsal esaslarını oluşturmaya yönelmiştir.
