Bir süre önce, türk şirketi “Türk Havacılık ve Uzay Sanayii A.Ş” , Ukraynanın “Мотоp Сич” firması ile ATAK-II çok amaçlı ağır savaş helikopteri için 14 motor tedariki için sözleşme imzaladı”,
ATAK-II ağır taarruz helikopterinin geliştirme sözleşmesi 2019 yılında imzalandı ve ilk uçak 2024 yılının başlarında üretilecek.
Tabii ki, yeni motor tedariğindeki önemli bir azalmanın arka planına karşı, yeni bir platformun ortaya çıkması, “Мотор Сич”in satışlarını bir süre daha sürdürmesini sağlayabilir. Ancak, herşey gözükdüyü gibi kolay değil. Askeri-teknik yönüne ek olarak, böyle bir sözleşmenin ciddi bir siyasi bileşeni de vardır.
2014’ün sonunda Motor Sich’in Rusya’ya TV3-117-yi tedarik etmeyi reddettiğini ve rus şirketlerinin VK-2500 endeksi altında bu motorların kendi üretimini kurmak zorunda kaldıklarını belirtmekte fayda var. Ve bugün, uçak motoru pazarı Avrupa ve Amerikan şirketleri tarafından kontrol edildiğinden, hiç kimse Ukrayna motorlarını satın almıyor.
Birkaç yıl önce Ukraynanın “Мотор Сич” şirketinin Çin ile ABD arasında küresel bir çatışmaya karıştığını hatırlatmama izin verin.
Ukrayna’nın Çin ile ilişkileri 2014 krizinden bu güne kadar olan süreçte önemli ölçüde değişti. Şu anda Çin, Ukrayna’nın ithalat ve ihracatının önemsiz bir bölümünü oluşturuyor. Tabii ki, bu Rusya ile olan ticareti aşıyor, ancak AB’nin konumuna kıyasta bunlar önemsiz rakamlar.
Aslında Çin, bir zamanlar ABD-Ukrayna ilişkilerinde ortaya çıkan ve Donald’ın başkanlığı sırasında soğuyan ilişkilerden yararlandı. O zaman Çin, eski SSCB “Мотор Сич” ten miras kalan Ukrayna askeri-sanayi kompleksinin “incilerinden” birini almaya çalıştı. Ancak Çin ile yapılan anlaşma Ukrayna tarafından engellendi. Bunun nedeni, bu anlaşmanın çıkarlarıyla çelişen ABD’nin baskısıydı.
Gerçek şu ki, ABD ulusal güvenlik temsilcilerine göre, Amerikan ve Çin güçleri arasında Tayvan üzerinde bir çatışma, Ukrayna’da üretilen teknolojilerin ABD’ye karşı kullanılmasına yol açabilir. Bu nedenle ABD, Pekin’in Amerikan ordusunun Washington’un ortaklarının teknolojileriyle donanmış Çin kuvvetleriyle çatışmasına neden olabilecek ek savunma teçhizatı edinmesini engelledi.
Washington, Çin’in “Мотор Сич”e olan ilgisinden ilk olarak, Ukrayna’nın Batı yanlısı Cumhurbaşkanı Petro Poroshenko tarafından yönetildiği 2015’te endişe duymaya başladı.
Ulusal güvenlikten sorumlu Trump yönetim yetkilileri, Beijing Skyrizon Aviation’ın uçak üreticisindeki payını %41’e çıkardığı ,2017’de Motor Sich teknolojisinin Pekin’in eline geçme olasılığı konusunda giderek daha fazla endişe duymaya başladı. Kısa bir süre sonra, Ukrayna mahkemesi anlaşmayı engelledi. Bu engelleme, ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo’nun yeni seçilen Ukrayna Devlet Başkanı Volodymyr Zelenskiy’i “kötü niyetli” Çin yatırımları konusunda uyarması ve eski ABD Ulusal Güvenlik Danışmanı John Bolton’un bir anlaşmayı “bozmak” için müdahile etmesiyle sonuçlanan üç yıldan fazla süren bir destan oluşturdu.
Zaman boyunca, Ukraynalı yetkililer Amerikalı meslektaşlarına, “Мотор Сич” motor fabrikası Çinli yatırımcılar tarafından satın alınsa bile, Kiev’in araştırma ve geliştirmeyi kontrol etmeye devam edeceğini bildirdi. Ard arda gelen ABD yönetimleri, Çinli yatırımcılara teknolojinin zorunlu transferinde bir artışa atıfta bulunarak buna inanmadı, bu da sonunda Ukrayna teknolojisinin Çin tarafından ele geçirilmesine yol açacaktı. Daha önceki zorunlu teknoloji transferi vakalarına tanık olduktan sonra Washington, Ukrayna hükümetine anlaşmayı veto etmesi için baskı yapmaya devam etti.
Ayrıca, Başkan Zelenskiy, Şubat ayında yaptığı kapsamlı bir medya röportajında, Çin’in Ukrayna’daki ,ekonominin “stratejik” olarak tanımladığı alanlardan farklı alanlarda olan yatırımlarını memnuniyetle karşıladığını.Zelenski daha sonra “Sorun Çin’de değil. Motor Sich hisselerinin eski Başkan Poroshenko döneminde nasıl satın alındığıyla ilgili bile değil. Soru şu ki, yönetim için kontrol hissesini satma hakkımız yok” diye açıklama yaptı.
Ayrıca Biden’ın göreve başladığı gün, “Ukrayna’nın Ulusal Güvenliği İçin Stratejik Öneme Sahip Şirketlerde Yabancı Yatırımlar Hakkında” bir yasa tasarısı sunuldu. Ve bugün, Amerika Birleşik Devletleri’ndeki Amerikan Yabancı Yatırım Komitesi’ni örnek alan Ukrayna yatırım tarama mekanizması, havacılık ve uzay araştırmaları dahil olmak üzere belirleyici stratejik endüstrilere doğrudan yabancı yatırımın Ukrayna’nın ulusal güvenliği için bir risk oluşturup oluşturmadığını belirleyecek. Türk şirketi Turksih Aerospace Industries’in Ukraynalı “Мотор Сич”şirketi ile , ATAK-II çok amaçlı ağır savaş helikopteri için 14 motor tedarikini gerçekleşmesi konusunda yaptığı sözleşmesi tam olarak bu tasarının kapsamına giriyor ve uygulanması için hiç şansı yok gibi gözüküyor.
Yazılanlardan yola çıkarak, Ukrayna’nın faaliyetlerinde Batılı ülkelere bağımlı olması nedeniyle Türkiye için güvenilir bir ortak olmadığı şeklinde tek bir sonuç çıkarılabilir. Gerçek şu ki, Ukrayna ve Rusya’nın savaşta olduğu bir zamanda ABD’nin diplomatik ve güvenlik konusunda desteğine ihtiyaç duyması nedeniyle, başkent Kiev’in ABD baskısına boyun eğmekten başka seçeneği yok. Ve Ukrayna’nın Türkiye ile tahkim davasında karşılaşıp karşılaşmayacağını sadece zaman göstere bilir..
Özel Haber: Ahmet Cihan
