Birkaç yıldır, 1982 Anayasası’nın darbe anayasası olduğu, Türkiye’nin ihtiyaçlarına cevap vermediği, halkın çok büyük oranda yeni bir anayasa istediği vb. gerekçeler ileri sürülerek mevcut anayasanın yerine sıfır bir anayasa yapılması gerektiği ileri sürülüyor. Bu, talepler 2011 Milletvekili Genel Seçimlerinden sonra daha yoğun olarak dile getiriliyor.
Sıfır anayasa yapılmasını isteyenlerin bir gerekçesi de bugüne kadar birçok anayasa değişikliği yapıldığı, bu değişikliklerin ihtiyaçları karşılamadığı gibi, anayasanın kendi içindeki bütünlüğünü bozduğudur.
İçerik olarak sıfır anayasa gerekli midir, değil midir? Bu konuda bu soruların cevaplarını aramayacağız. Bu yazıda cevaplandırmaya çalışacağımız husus, sıfır anayasa yapmak hukuken mümkün müdür?
Başka bir deyişle mevcut anayasa hükümlerine göre sıfır anayasa yapılabilir mi?
Evrensel hukuk ilkelerinden birisi, hukuk kurallarında yapılacak değişikliklerin halen yürürlükte olan hukuk kurallarına uyularak gerçekleştirilmesidir. Yani, anayasa olsun, kanun olsun, tüzük veya yönetmelik olsun bütün bunlardaki değişiklikler, ancak yürürlükteki hukuktaki değişiklik yapabilme kurallarına göre yapılabilir. Bu durumda, sıfır anayasa, mevcut anayasanın bu konudaki hükümlerine göre yapılabilir. Zira, ister anayasa, ister kanun olsun bir hukuk kuralı yürürlükten kaldırılıncaya kadar geçerlidir ve uyulması zorunludur. Dolayısıyla mevcut anayasa da yürürlükten kaldırılıncaya kadar geçerliliğini sürdürecektir.
Mevcut anayasanın bu konudaki hükümleri, 4. maddesi ile 175. maddesidir. İlk önce bu madde metinlerini verelim. Sonra da bu maddeler üzerindeki değerlendirmemizi yapalım.
Madde 4 – Anayasanın 1 inci maddesindeki Devletin şeklinin Cumhuriyet olduğu hakkındaki hüküm ile, 2 nci maddesindeki Cumhuriyetin nitelikleri ve 3 üncü maddesi hükümleri değiştirilemez ve değiştirilmesi teklif edilemez.
Madde 175 – (Değişik 3361 – 17.05.1987) Anayasanın değiştirilmesi Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tamsayısının en az üçte biri tarafından yazıyla teklif edilebilir. Anayasanın değiştirilmesi hakkındaki teklifler Genel Kurulda iki defa görüşülür. Değiştirme teklifinin kabulü Meclisin üye tamsayısının beşte üç çoğunluğunun gizli oyuyla mümkündür.
Anayasanın değiştirilmesi hakkındaki tekliflerin görüşülmesi ve kabulü, bu maddedeki kayıtlar dışında, kanunların görüşülmesi ve kabulü hakkındaki hükümlere tabidir.
Cumhurbaşkanı Anayasa değişikliklerine ilişkin kanunları, bir daha görüşülmek üzere Türkiye Büyük Millet Meclisine göre gönderebilir. Meclis, geri gönderilen Kanunu, üye tamsayısının üçte iki çoğunluğu ile aynen kabul ederse Cumhurbaşkanı bu Kanunu halkoyuna sunabilir.
Meclisçe üye tamsayısının beşte üçü ile veya üçte ikisinden az oyla kabul edilen Anayasa değişikliği hakkındaki Kanun, Cumhurbaşkanı tarafından Meclise iade edilmediği takdirde halkoyuna sunulmak üzere Resmî Gazetede yayımlanır.
Doğrudan veya Cumhurbaşkanının iadesi üzerine, Meclis üye tamsayısının üçte iki çoğunluğu ile kabul edilen Anayasa değişikliğine ilişkin kanun veya gerekli görülen maddeleri Cumhurbaşkanı tarafından halkoyuna sunulabilir. Halkoylamasına sunulmayan Anayasa değişikliğine ilişkin Kanun veya ilgili maddeler Resmî Gazetede yayımlanır.
Halkoyuna sunulan Anayasa değişikliklerine ilişkin kanunların yürürlüğe girmesi için, halkoylamasında kullanılan geçerli oyların yarısından çoğunun kabul oyu olması gerekir.
Türkiye Büyük Millet Meclisi Anayasa değişikliklerine ilişkin kanunların kabulü sırasında, bu Kanunun halkoylamasına sunulması halinde, Anayasanın değiştirilen hükümlerinden, hangilerinin birlikte hangilerinin ayrı ayrı oylanacağını da karara bağlar.
Halkoylamasına, milletvekili genel ve ara seçimlerine ve mahallî genel seçimlere iştiraki temin için, kanunla para cezası dâhil gerekli her türlü tedbir alınır.
Yukarıda verdiğimiz anayasa hükümlerinin birlikte değerlendirilmesinden çıkan çok önemli sonuç şudur:
Mevcut Anayasamıza göre ilk üç maddenin değiştirilmesi imkânı yoktur. Ancak, ilk üç maddeye uygun olmak şartıyla anayasa değişikliği yapılabilir. Sonuç olarak sıfır anayasa yapmak hukuken mümkün değildir. Gerçek böyle iken ille de sıfır anayasa yapmaya kalkışmak düpedüz anayasa ihlalidir.
