1 Tüzük ve 8 Yönetmeliğin kitapçık olarak yayınlanmış şeklini gösteren
“Kapak Resmi”
(TBMM Kitaplığından)
MECLİS –İ MEŞAYİH TÜZÜĞÜ[1]
BİRİNCİ BÖLÜM Meclis – i Meşayih[2] Başkan ve Üyelerinin Seçim ve Tayinleri
Madde: 1 – Meclis-i Meşayih Reis ve üyeliklerine şeyhler arasında ilim, fazilet ve irfanı ile bilinen, ahlak-ı hamide sahibi kimseler arasından Makam – ı Meşihat[3]ın seçimi ve arzı ve irade-i seniyye[4] ile atama yapılır.
Madde: 2 –Her türlü tekke ve zaviyeler Meclis-i Meşayih’e bağlıdır. Meclis-i Meşayih bunlardan Daru’l Hilafetül Aliyye[5]’de bulunanların işlemlerini doğrudan doğruya ve taşrada bulunanların işlemlerini mahalli Meşayih Komisyonları eliyle yapar.
Madde: 3 –Şeyhülislamlıkça uygun görülecek il, Liva ve ilce merkezlerinde Müftülerin başkanlığında iki üyeden oluşan birer Meşayih[6] Komisyonu bulunur. Bu Komisyon üyeleri Müftünün başkanlığında toplanır. Üyeler, mahalli Ulema ve Şeyhler tarafından, mahalli şeyhler ile Tarikatlara mensup iyi halli, olgun kimseler arasından seçilir.
Madde: 4 –Meşayih Komisyonları bu tüzük ve Meclis-i Meşayih tarafından çıkartılan yönetmelikler ve talimatlar çerçevesinde çalışırlar.
İKİNCİ BÖLÜM
Meclis-i Meşayih ile Komisyonların Görev ve Yetkileri
Madde: 5 – Tekkelerin önem derecesi, gelip gidenlerle ve genel hizmetleri itibariyle derecelendirilmesi ve şeyhlerine ait sicil işlerinin düzenlenmesi ve tekke ve zaviyelere ait vakıfların kayıt ve muhafazası ve bunların tetkik ve uygulaması Meclis-i Meşayih’in görevlerindendir.
Madde: 6 – Meclis-i Meşayih üyelerinden olmak üzere üç kişiden oluşan bir İlmî Komisyon kurulur. Bu Komisyonun üyeleri, Meclis-i Meşayih tarafından bir yıl süre ile seçilir. Süre sonunda tekrar seçilmeleri mümkündür.
Madde: 7 – İlmi Komisyonun görevleri, Sûfîliğin dinî eğitim ve manevî feyzinden Ümmet-i Muhammed[7]’in yararlanmasını temin edecek şekilde, tekkelerde halen uygulanmakta olan usul, âdâb, âyin, seyr ve sülûk[8]un tarihi esasını ihya ve düşünenlerin nazarında sûfilik mesleğini ve eğitimini yüceltecek ve aşağıda açıklanacak hususlarda tekkelerin ilmi meselelerle meşgul olmasını sağlamaktır.
Şeyhülislamlığın onayı ile Ceride-i İlmiye[9]de neşrolunur.
Madde: 8 –Komisyonun ilmi ve idari çalışmaları, genel kurulun kabulüne ve Şeyhülislamlığın onayı ile Ceride-i İlmiye[10]de neşrolunur.
Madde: 9 – Tevliyet[11] hariç olmak üzere, tekke ve zaviyelere ait her türlü memur ve işçi tayini ve işten çıkarılması, taliplerin[12] sınavlarının düzenlenmesi ve sınav evraklarının incelenmesi 2 ramazan 1331 ve 23 temmuz 1329 tarihli Tevcih-i Cihat Tüzüğü[13] ile Şûrayı Evkaf’[14]a ve Vakıflar idaresine bırakılmış işler İstanbul’da Meclis-i Meşayih ve taşrada Meşayih Komisyonları tarafından anılan tüzük hükümlerine göre yapılır.
Madde: 10– Sınav evrakı ekleri ile birlikte, mahalli Meşayih Komisyonu Başkanlığınca saklanır. Gerekli görüldüğünde bu evrak, Meclis-i Meşayih tarafından istenerek tetkik edilebilir.
Madde: 11 –Meşayih Komisyonları tarafından düzenlenen tutanak ve tayin ve görev verme teklifleri tetkik ve tasdik için Meclis-i Meşayih’e gönderilir. Meclis-i Meşayih tarafından incelenerek, kurallara uygun, öngörülen şartları taşıyor ve diğer usul ve kurallara uygun bulunduğunda tasdik edilir. Noksan ve eksik hususlar bulunursa düzeltmek ve tamamlanmak üzere iade edilir.
Madde:12 – Meclis-i Meşayih’ce tasdik edilen atamalara ait evrak, Şeyhülislam’ın yazısı ile Vakıflar Bakanlığına gönderilir. Vakıflar Bakanlığınca kayıtları yapılan ve lazım gelen belgeler sahiplerine verilmek üzere mahallindeki Vakıflar idarelerine gönderilir ve belgeler sahiplerine verilir.
Madde:13 – Özürsüz olarak görevlerini muntazam olarak yerine getirmemeyi alışkanlık haline getirenlerin tayin belgeleri Meclis-i Meşayih Tayin Komisyonu kararı ile geri alınır. Bu konuda Meclis-i Meşayih’ce bir yönetmelik çıkarılacaktır.
Madde: 14 – Cinayet veyahut mahalli namus suçlarından mahkûm olup hüküm giyenler Meclis-i Meşayih tarafından görevden çıkarılır ve görev, usulüne uygun bir başkasına verilir. Bu suretle mahkûm olup da, aleyhlerindeki hükümler kesinlik kazanmamış olanlarla, diğer suçlardan hüküm giyenlerin tutukluluk ve hapisleri süresince, yerlerine vekil atanır. Böyle görev yapılması halinde maaşın yarısının asile, yarısının da vekile ödenmesi için Vakıflara yazı yazılır.
Madde:15 – On dördüncü maddede yazılı sebeplerden başka görevlinin görevden alınmasını gerektiren hallerde, durum Meşayih Komisyonlarınca enine-boyuna incelenerek, görevlinin ve diğer icabedenlerin ifadeleri alındıktan sonra, görevden alınmayı gerektiren fiilin tespiti halinde anılan komisyon tarafından görevli, geçici olarak görevden uzaklaştırılarak, konuya ilişkin evrak, ilk posta ile Meclis-i Meşayih’e gönderilir. Konu Meclis – i Meşahih’te incelenerek, olayın özü ve hukuka aykırılığı ve görevden alınmayı gerektirdiği anlaşılırsa, görevine son verilir ve usulüne göre yeni birisi atanır.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Tekkeler
Madde: 16 – Tekke iki kısımdır. Biri resmi tekke, diğeri özel tekkedir.
Resmi Tekke: Vakıflardan birinde, ücretsiz olarak (Allah rızası için) yahut Şeyhülislamlıkça atanan şeyhler tarafından idare olunan tekkelerdir.
Özel Tekke, tarikatlardan birinde görevli şeyhin verdiği vekâletle görev yapan ve tarikat ayini yapmak üzere, kendilerince tekke olarak yapılmış, alınmış ve kullanılan yerlerdir.
Madde: 17 – Resmi Tekkeler her yönü ile Meclis-i Meşayih’e tabidir. Özel tekke yöneticileri de ayin yapılması, telkin, tarikat usul ve âdâbı gibi diğer tarikata ait işlerde Meclis – i Meşayih’ in yönetmelik ve mevzuatına uymaya mecburdur.
Madde: 18 – Bu tüzük hükümleri yayımını izleyen günü takiben yürürlüğe girer.
Madde. 19 – Bu tüzük hükümlerini Şeyhülislam ve Vakıflar Bakanı yürütür.
Bu tüzüğün yürürlüğe konulmasını devlet tüzüklerine eklenmesini irade eyledim (uygun buldum). 6 şevval 1336 ve 15 Temmuz 1334
Şeyhülislam ve Vakıflar bakan Vekili Sadrazam ve Dahiliye ve Maliye Nazırı Vekili
Musa Kazım Mehmet Talat
Adliye Nazırı ve Şurayı Devlet Reisi Hariciye Nazırı Bahriye Nazırı Harbiye Nazırı
Halil Ahmet Nesimi Ahmet Cemal Enver
Posta Telgraf ve Telefon Nazırı Ticaret ve ziraat Nazırı Nafıa Nazırı ve Maarif Nazır V.
Hüseyin Haşim Mustafa Şerif Ali Münif
TEKKELERDE TATBİK OLUNMAK ÜZERE KALEME ALINAN YÖNETMELİK
Mukaddime – Terimler
Madde: 1 – Tarikat: Hak olan İslam akaidine inanmış, gerçek ve büyük bir inancı yaşayan olgun bir şeyhin irşad ve manevi eğitimi ile yüksek mertebe, menzil ve makamlara yücelmesi ve olgunlaşmasına vesile olan bir yoldur.
Madde: 2 – Şeyh ve Halife: Tarikat silsilesini, zincirleme suretiyle Peygamberlerin Sonuncusu Efendimiz Hazretlerine bağlı bir olgun üstat, mükemmel bir irşad ve ruhani bir eğitimle yüce tarikatların seyr ve sülûkünü uygulayarak, zahiren ve bâtınen yüksek bir ahlâk olgunluğu kazanarak insanların irşadına memur olan olgun ve yetişmiş insandır.
Madde: 3 – Derviş ve Mürid: Bir olgun mürşide bağlanıp, seyr ve sülûk ile meşgul olan kimselerdir.
Madde: 4 – Muhib: Şeyhlerle dervişlere hürmet ve sevgi duyarak, birlikte olan ve sohbette bulunanlardır.
Madde: 5 – Tekke: Bir şeyhin maddeten ve mânen yönetimi altında olup, içinde derviş ve muhiplerin yaşadığı/ kaldığı, seyr ve sülûk ile ahlak güzelliği, feyz ve olgunluk kazandıkları bir hayır kurumudur.
Madde: 6 – Şeyhlerin, dervişlerin ve muhiplerin bir birlerinden farklı görevleri ve hizmetleri vardır.
Madde; 7 – Şeyhlere ait görevler iki kısımdır. Biri içerdeki, diğeri dışarıdaki görevleridir. İçerdeki görevleri, tekkeleri içerisinde, dışarıdaki görevleri de tekkeleri dışında yapmakla yükümlü oldukları görevleri ve hizmetleridir.
BİRİNCİ BÖLÜM
İçerdeki Görevler Madde: 8 –Şeyhler, tekkelerine bağlı ve uyulması önceden tespit edilmiş gerçek olduğu kabul edilen kuralları bulunan tarikatın, bilinen bu aslî kurallarına, âdâb ve erkânı ile belirli vakitlerde yapılması gerekli vird ve zikirlerini ve Vakfiyesinin geçerli şartlarını bihakkın yerine getirmekle görevlidir.
Madde: 9 – Tarikatın, hak olan İslam akaidi ve İslam gerçeğini ve hakikatini esas alarak kurulmuş olduğu daima dikkatlerde bulundurularak, derviş ve muhiblerin inanç ve yaşayışlarında, dinle ilgili konularda olgunlaşmalarına yardımcı olmak üzere, Kelam, Fıkıh, Ahlâk ve Tasavvuf eğitimine çalışmak, özellikle de çağın şüphelerinden Kelam’a ait meselelerin ve dinî inançların arındırılması ve korunmasına özen göstermek şeyhlerin görevleri cümlesindendir.
Madde: 10 – Tekkelerde yaşayan ve ikamet eden dervişlerin inanç ve yaşayış bakımından her kadın ve erkeğin bilmesi gereken dinî konulardaki cehalet/bilgisizliklerinden şeyhler sorumlu olacaklardır.
Madde: 11 – Tekkelerde bulunan diğer görevlilerden, belirli zamanlarda yapılması gereken işleri tekke şeyhleri kontrol ederek yapılmasını sağlayacak, kusurlu olanlarla ve tembelliği sebebiyle yapmayanları Meclis-i Meşayih’e, taşralarda Meşayih Komisyonlarına bildireceklerdir.
Madde: 12 –Binası, yeri ve imkânları müsait olan tekkelerde, bölgelerinde bulunan komşular için okuma, dini bilgiler, Kuran talimi ve medenî bilgilerle ilgili gece kursları açılmasına ve bunların devam ve ilgilerini temin etmek için etkili teşvikler yapmaya şeyhler tarafından gayret edilecektir.
Madde: 13 – Tekkelerde zikir, ibadet, eğitim, Kuran kıraatı, ihvan[15]lar arasında ziyaret ve sohbet için toplantılar yapılması, toplantı sona ererken de, güzel edâ ve sedalı birisi tarafından, toplantının hayırlı olması dileği olarak (aşr-ı şerif) Kuran’dan bir bölüm okunmasına daima dikkat edilecek ve hazır bulunanlar da hürmet ve sessizlik içinde bunu dinleyeceklerdir.
İKİNCİ BÖLÜM Dışarıdaki Görevler
Madde: 14 – Tekkelerin şeyhleri halkla[16] olan her türlü ilişkisinde merhamet, vakar, şefkat, sükûnet, af, cömert, ikram, fedakâr ve yardım severlik gibi İslam’ın en güzel ahlakının muhafazasını son derece itina ile yaşadığını göstererek, bu şanlı meslekte bütün derviş ve muhipler için birer örnek olmaya dikkat edeceklerdir.
Madde: 15 – Tekkelerin bölgelerinde bulunan fakir ahaliye –imkânlar ölçüsünde- hizmet etmek ve yardımda bulunmak, hastaları ziyaret etmek suretiyle sağlıklarına kavuşmalarına ve teselli bulmalarına çalışmak ve tedavileri için yol göstermek; dul ve yetimlerin[17], Müslüman mücahit ve gazilerin ailelerinin korunması için din kardeşlerinin yardımcı olmalarına yol gösterici olmak şeyhlerin manevi sorumluluklarının gereğidir.
Madde: 16 – Şeyh ve dervişler, cenaze merasimlerinde, sadece cenaze merasimlerine uymak, dinî görevlerin sevabına ulaşmak için halkın içinde bulunabilirler. Bu gibi merasimlerde hükümetçe şeyhler adına özel bir heyetin katılması gerekli görülürse, bu heyet Meclis-i Meşihat tarafından düzenlenir.
Madde: 17 – Şeyhler, sûfiye mesleğine leke getirecek sıradan davranışta bulunmaz ve dinî veya hukukî bir zorunluluk olmadıkça halktan sadaka almazlar.
Madde: 18 – Tekkelerin şeyhleri, Meclis-i Meşayih’e bilgi vermeden ve yerlerine uygun bir vekil bırakmadan tekkelerinden ayrılamazlar.
Madde: 19 – Şeyhler, toplantı ve mahfillerde yaşlarına göre büyük olanların öne geçmeleri için kendi yerlerini ikram ederek, hürmet ve saygı gösterirler.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Derviş ve Muhiplerin Görevleri
Madde: 20 – Tekkelerde bulunan dervişler, belirli vakitlerde dinle ilgili görevlerini ve vakfiye şartlarının yerine getirilmesini ve Meclis-i Meşayih yönetmelik ve diğer kararları ile konulmuş emirler ile şeyhleri tarafından verilecek görevleri yerine getirmeye mecburdurlar.
Madde: 21 – Görevlerini yapmayan, emir ve hükümlere uymayanlar, şeyhleri tarafından tekkelerde yatıp kalkmaktan ve ikametten men edilirler.
Madde: 22 – Bir tekkeden diğer bir tekkeye geçen dervişler, ellerinde daha önce kaldıkları tekke şeyhinin vereceği belge olmadan kabul edilmezler.
Madde: 23 – Tekkelerde yaşayan dervişler görevlerini yapıp işlerini bitirdikten sonra, vakitlerini boş geçirmeyerek akıllarının erdiği ve güçlerinin yettiği ölçüde, şeyhlerince uygun görülen belirli zamanlarda, kamu yararına hizmet eden birer meslek ve zanaat öğrenmek ve bu meslek ve zanaatta yükselmek ve uzmanlaşmak için çalışmakla yükümlüdür.
Madde: 24 – Dervişler, tekke dışında töhmet altında kalmaktan ve tarikat mensuplarına yakışmayacak uygunsuz davranışlardan kaçınmak zorundadır.
Madde: 25 – Muhibler tekkelerde bulundukları zaman, tekkelerin özel kurallarına saygı göstermek ve uymakla mükelleftir.
Madde: 26 – Semahanelerde, vird ve zikirlere katılmadan, zikir halkasının dışında bulunanlarca, gülmek ve konuşmak gibi uygun olmayan hal ve hareketten kaçınmak ve korunmak lazımdır.
Madde. 27 – Bu yönetmeliğin tekkelerde, en güzel şekilde uygulanmasına merkez ve tekkelerin şeyhleri ile Meclis-i Meşayih Müfettişleri nezaret edeceklerdir.
MECALİS-İ MEŞAYİH TÜZÜĞÜ
UYGULAMA YÖNETMELİĞİ (Başkan ve Üyeler için
GÖREV VE ÇALIŞMA YÖNETMELİĞİ )
BİRİNCİ BÖLÜM
Madde: 1 – Meclis-i Meşayih Kurulu tatil günleri dışında her gün Şeyhülislamlık (taki çalışma yerinde) toplanarak çalışır.
Madde: 2 – Meclis kararlarını gerektiren konular ve işler meclis kararına dayanılarak ve Meclis kararını gerektirmeyen konular doğrudan doğruya Başkan tarafından yerine getirilir.
Madde: 3 – Meclis-i Meşayih ’in yapacağı toplantılarda, hazır bulunan üyelerin adları, müzakerenin özeti ve karar başkâtip tarafından tutanak olarak yazılacak ve toplantı sonunda Başkan ve üyelerce imza edilecektir.
Madde: 4 – Her toplantı sonunda, gelecek toplantının gündemi belirlenir.
Madde: 5 – İlmi Komisyona üç kişi seçildikten sonra, geri kalan dört üyeden biri Meşayih’e ait sicilleri düzenlemeye, bir üye Vakfiyelerin tertip ve düzenine, bir üye içerde ve dışarıda bulunan[18] her türlü tekkelere dair geniş bir tespit ve sayım cetveli düzenleyerek koruyacak ve bir üye de merkezlerin ve müfettişlerin raporlarını tetkik ile inceleme özetleri ile kanaatını Meclis’e bildirecektir.
İKİNCİ BÖLÜM
İlmi Komisyon Çalışmaları
Madde: 6 – İlmi Komisyonun görev alanına giren konuların programı genel kurul[19]ca düzenlenir.
Madde: 7 – Halen tarikat adıyla tekkelerde yapılmakta olan usul, âdâb ve ayin ve seyr ve sülûkün klasik özünün tespiti ile uygulanmasına ilişkin anılan usul çeşitlerini birer risale şeklinde telif ederek Meclis-i Meşayih’e verilmesi, farklılıkların ayrıntılarının da anlaşılmasına vesile olacaktır.
Madde: 8 – Anılan risale İlmi Komisyon tarafından incelenerek, genel kurulca tasdik edildikten sonra, göre işlem yapılmak üzere tarikat mensuplarına tebliğ edilir ve bütün teşkilata da dağıtılır.
Madde: 9 – Yukarıdaki madde gereğince, bütün tarikatların usul ve âdâbı hakkında ilmi araştırma yapıldıkça Meclis-i Meşayih tarafından toplanıp yazılarak, her türlü sufiyenin tertibine özen gösterilecektir.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Tekkelerin Sınıflandırılması ve Derecelendirilmesi
Madde: 10 –İstanbul’da bulunan tekkeler mesafe itibariyle mıntıkalara ayrılacak ve her mıntıkadaki tekkelerin önemi dikkate alınarak bir merkeze bağlanacaktır.
Madde: 11 – Merkezler, mıntıkaları içerisinde bulunan tekkelerin şeyhleri tarafından birer sene müddetle seçilen ikişer kişinin katılması ve yardımları ile mıntıkalarda bulunan tekkelerde, gerek Şeyhülislamlığın ve gerekse diğer eğitim ve çalışmaların yerine getirilip getirilmediğine nezaret edecekler ve her ay mıntıkalarına ait işlerin, kendi mütalaalarını da ekleyerek birer rapor vereceklerdir.
Madde: 12 – Mülhak Tekkelerin yoklama, alem ve haberleri merkezlerden ve merkezlerin alem ve haberleri de müfettişler tarafından tasdik edilecektir.
Madde:13 – Merkez ve Müfettişlerin raporlarıyla yoklama alem ve haberleri Meclis-i Meşayih tarafından esas kabul edilerek, tekkelere yapılacak yiyecek ve diğer tahsisatın dağıtımı için her yıl Vakıflar Bakanlığınca tasdikli bir yoklama cetveli verilecektir.
Madde: 14 – Sûfilik mesleğine girmiş olanların dinî eğitim ve mânevî feyizlerinden bütün Müslümanların yararlanabilmesi için merkezlerde haftada bir tarikatlara mensup irfan sahiplerince, güzel vaazlar verilmesi için gereği Meclis-i Meşayih’ce yapılacaktır.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM Mecl
