ORHAN BOZKURT
(ERZURUM)- Erzurum Kültür Yolu Festivali kapsamında Tarihi Erzurum Kongre Binası’nda “Mustafa Kemal’in Erzurum Günleri” konulu konferans düzenlendi. Konferansta konuşan Erzurum Kalkınma Vakfı (ER-VAK) Başkanı Erdal Güzel, Atatürk’ün Erzurum’a geldiğinde ilk kaldığı evin müze yapılmasını önerdi.
ER-VAK Başkanı Erdal Güzel, Erzurum Kültür Yolu Festivali kapsamında Tarihi Erzurum Kongre Binası’nda düzenlenen Mustafa Kemal’in Erzurum Günleri” konulu konferansta konuştu. Güzel, şunları söyledi:
“Cumhuriyet fikrini ilk ilk kez Erzurum’da dile getirdi”
“Dadaşlar Mustafa Kemal’i bağırlarına bastılar. Mustafa Kemal Erzurum’a ilk geldiğinde 57 gün kaldı. İkinci kez 1924 yılında meydana gelen Pasinler depreminde geldi. Mustafa Kemal’in Erzurum’la ilgili hatıraları bir hayli fazla. Mustafa Kemal’in hayatında Erzurum çok önemli bir yer tutar. 3 Temmuz 1919’da Erzurum’a gelmişlerdi, Erzurum kongresini yapmışlardı. Cumhuriyet fikrini Erzurum’da ifade etmişlerdi. 57 gün kaldıkları Erzurum’dan memnuniyet duyguları içerisinde ayrılıp gitmişlerdi. Dadaşlar, Mustafa Kemal Paşamızı bağrına basmıştır. Daha sonra 1924 yılında Erzurum’da bir deprem meydana geldi. Mustafa Kemal ve eşi Latife Hanım o sırada Trabzon’dalardı. Deprem olduğunu duydukları zaman buraya gelmeye karar vermişler ve 6 buçuk günlük bir seyahatin ardından Erzurum’a teşrif etmişlerdi. Tabi o günün şartlarında yollar müsait olmadığı için Samsun üzerinden günleri aşan bir yolculuk sonrası ancak Erzurum’a varabildiler. Geldikleri zaman Erzurum bayağı hırpalanmış bir şekildeydi, evler yıkılmış yaralılar var, bölgede sıkıntılar hakim…”
“Cumhuriyet yazı ile anlatılamaz, yaşanarak ifade edilir”
ER-VAK Başkanı Güzel, o günlerdeki Erzurum’u ise şöyle tarif etti:
“Daha sonra Hasankale’ye gittiler, orada kalabalık bir grup tarafından karşılandılar. Onların dertlerini dinlediler, çözüm önerilerini sıraladılar. Burada çok güzel bir anekdot düşüldü. O sırada Cumhuriyet ilan edilmiş fakat vatandaşın çoğunun haberi yok. Çünkü iletişimde yaşanan sıkıntılar var. Orada vatandaşımızın biri Gazi’ye ‘padişahım’ diye hitap ediyor. Gazi Paşa da diyor ki ‘Cumhuriyeti ilan ettik, artık padişah vs. yok’. O sırada Gazi, kaymakama dönerek, ‘Siz vatandaşlara Cumhuriyet’i anlatmadınız mı’. O da diyor ki efendim yazı yazdık gerekli yerlere, Cumhuriyet’in ilan edildiğini bildirdik. Gazi de diyor ki, ‘Hayır Cumhuriyet yazı ile anlatılamaz, yaşanarak ifade edilir, yaşanarak anlatılır.”
“Ben faniyim ama Cumhuriyetimiz ebediyen yaşayacaktır”
Erzurum’un simgelerinden olan Cumhuriyet Caddesi’nin isminin nasıl verildiğini de anlatan Erdal Güzel, “Pasinlerde 13 Eylül 1924 günü meydana gelen büyük deprem sonrası Trabzon’dan Erzurum’a yola çıkan ilk Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal ve eşi Latife Hanım Ilıcada karşılandı. Karşılama töreni ve cadde açılışı dönemin gazetelerine şöyle yansıdı; Gazi, Ilıca’dan Erzurum’a uzanan yolun iki tarafına sıralanan atlı-yaya halk, cemiyetler ve askerlerin sevgi gösterileri tezahüratları top atışları ve kesilen kurbanlar arasında İstanbul kapıya geldi. Burada kendisi için hazırlanan özel arabaya binerek iki tarafında sıralanan atlılarla birlikte hükümet konağı önüne geçti. Kısa bir süre dinlenen Mustafa Kemal Paşa daha sonra yeni yapılmış olan caddenin açılış törenine katıldı. Caddeye Gazi Mustafa Kemal Paşa isminin verilmesini halkın arzusu üzerine dile getiren ve bunu kendisine teklif eden belediye başkanına şu cevabı verdi: Ben faniyim ama Cumhuriyetimiz ebediyen yaşayacaktır. Bu caddeye Cumhuriyet adının verilmesi daha uygun olur. Böylece Türkiye’de ilk cumhuriyet caddesi açılmış oldu.” dedi.
“Atatürk’ün evi Atatürk Müzesi olsun”
ER-VAK Başkanı Güzel, Erzurum Kongresi’ni de ünlü şair Nazım Hikmet’in Kuva-i Milliye Destanı’nda yer alan Erzurum bölümü ile anlattı. Güzel, “Mustafa Kemal Erzurum’a ilk geldiğinde 7 gün kaldığı bir ev var. Bugün Cumhuriyet Caddesi’nde Cimcime Hatun dediğimiz kümbetin karşısında. Mustafa Kemal’in hayatında ki ilklerden birçoğu burada yaşanmış. Örneğin ilk sivil hayata o evde dönmüş. Kazım Karabekir’in ‘Kolordum ve ben emrinizdeyim’ sözüne de yine o ev tanıklık etmiş. O evin biz 100. yıla restore edilmesini talep etmiştik fakat, şu anda yetişmesi mümkün değil. 100. yıl ile taçlanamadı ama umudumuzu yitirmiş değiliz. Kültür Yolu Projesi içerisinde yine bu isteğimizi tekrarlıyoruz, restore edilmesini istiyoruz. O evin bir an evvel Atatürk Müzesi haline getirilmesini talep ediyoruz. Erzurum’a da çok yakışır diye düşünüyoruz” diye konuştu.
Güzel’in sunumunun ardından halk ozanı Fuat Çerkezoğlu ise ‘Atatürk ve Cumhuriyet’ şiirini okudu.
