Zaman; genel olarak olay ve olguların geçtiği, geçmekte olduğu ve geçeceği süreye denir.
Takvim, zaman ölçü birimidir. Takvim; zamanı, Dünya ve Ay’ın hareketlerine göre gün, ay, hafta, yıl gibi belirli bölümlere ayırma sistemidir. Zaman ölçü birimleri olarak astronomik olaylar (yıl- ay – gün) temel alınmıştır.
İnsanlar zamanı ölçerken, ölçü aracı olarak Güneş’i ve Ay’ı kullanmışlardır. Toplumlar; ekonomik, coğrafi ve kültürel değerlerinden ve ihtiyaçlarından esinlenerek ve bu ölçü birimlerini kullanarak farklı takvimler oluşturmuşlardır.
Takvimler, toplumlara göre fazla ve çeşitli olsa da temel olarak iki gruptur.
Güneş yılını esas alan takvimler: Dünyanın güneş etrafındaki bir tam dönüş süresini ( 365 gün, 6 saat) bir yıl olarak kabul eden takvimlerdir. İlk defa Mısır’da kullanılmıştır. Günümüzde kullanılan miladi takvimin temelidir.
Ay yılını esas alan takvimler: Ayın Dünya etrafında 12 kez dönmesini (12 x 29.5 =354) esas almışlardır. Bu şekilde oluşturulan takvimlere Ay takvimi diyoruz. İlk defa Mezopotamya’da Sümerler tarafından kullanılmıştır. Günümüzde kullanılan Hicri takvimin temelidir.
İslam’dan önceki Türklerin kullandıkları bilinen ilk takvim On iki Hayvanlı Türk Takvimidir. On iki Hayvanlı Takvim ‘in Türkler ‘e özgü olması, Türkler ‘in çok eski dönemlerden itibaren astronomi bilimi ile yakından ilgilendiklerini gösterir. Güneş yılını esas alır. Buna göre bir yıl, 365 gün, 5 saatten biraz fazladır. Her yıla bir hayvan adı verilmiş,12 yıl bir dönem kabul edilmiş, aylar; birinci ay, ikinci ay… olarak adlandırılmıştır. Bu takvimde yılbaşı 22 Aralık’tır. Bu takvimde tarih başlangıcı yoktur. Bu takvimi Türklerin yanı sıra Moğollar, Çinliler, Hintliler ve Tibetliler de kullanmışlardır. Halen Orta Asya’da bazı topluluklar tarafından kullanılmaktadır.
Osmanlı’da önce Hicri Takvim, sonra da 1 Mart’ı yılbaşı kabul eden Mali Takvim kullanıldı.
Cumhuriyet sonrası 1 Ocak 1926’dan başlayarak Gregoryen Takvim benimsendi.
Roma’da Papa XIII. Gregorius’un 1582 yılında Jülyen Takviminde görülen düzensizliğin giderilmesi ile kabul edilen takvime Gregorien (milâdî) Takvimi denir.
Gregorien Takvimi Fransa’da 1582 yılında kabul edilerek, 9 Aralık 1582’den hemen 20 Aralık’a geçilmiştir. İngiltere 1752 yılının 3 Eylül günü kabul ettiği bu takvimle doğrudan 14 Eylül gününe geçmiştir.
Protestan Almanların yeni takvimi kabulü 1700 – 1775 arasına yayıldı. Ortodoks Kilisesi ise takvimi bazı değişikliklerle gönülsüz benimsedi. Ama Paskalya ve Noel’i farklı hesaplamaktan vazgeçmedi. Bir tek Finlandiya Ortodoks Kilisesi, Gregoryen takvimini kabul etti. Kudüs, Rusya, Sırbistan ve Yunanistan’daki Aynaroz Kiliseleri ise hiç kabul etmedi.
Bazı Hıristiyan tarikatları ise; Hz.İsa’nın bugün kabul edilen doğumundan yaklaşık 6 yıl önce doğduğu, 36 yıl yaşayıp Milat’tan sonra 30 yılında çarmıha gerildiğini iddia etmektedir.
Bugün İslâm dünyasında yaygın olarak Hicri ve Miladi Takvim kullanılmaktadır
Çin ve Hind’in takvimi de farklıdır.
İbrani Takvimi farklıdır. Mısır’dan Çıkışla başlatmışlardır. Bu ise 5751 tarihidir.
Dünyadaki bütün takvimler dini bir temele oturur.
Ya Aylar: Roma takviminde aylar, gündüz ve gecenin eşit olduğu, hayatın başlangıç zamanı olarak kabul edilen Martius (Mart)’tan başlatılıyordu. Aprilis (Nisan), Maius (Mayıs), Junius (Haziran), Quintilis (Temmuz), Sextilis (Ağustos), September (Eylül), October (Ekim), November (Kasım) ve December (Aralık) idi. 60 gün daha sonra Janarius (Ocak) ve Februarius (Şubat) adlı iki ay daha eklenerek takvim tamamlandı.
Milâdi Takvim ilk olarak Jülyen Takvimi, adı ile MÖ 46 yılında Roma İmparatoru Julius Sezar tarafından yapılmıştır. Bu tarihte yılbaşı Mart’tan Ocak’a alınmıştır. Romalılar daha sonra Quintilis (Temmuz) ayının adını July, Sextilis (Ağustos) ayının adı August yapıldı.
Yahudilerin ay isimleri ise şöyle: Nisan,İjar, Sivan, Tammuz, Av, Elul, Tişri, Kislev, Heşvan, Tevet,Şebat, Adar.
Türkiye’de aylar: 1 Ocak 1926’dan itibaren kullanılan ay isimleri, 3 Türkçe, 4İbranice, 3 İngilizce, 1 Arapça, 1 Süryanice ve (ortak kelimeli) ay isimleri de değiştirilir.
Mart, Mayıs, Ağustos (Batı),Şubat, Nisan, Eylül, Tammuz (İbranice) Kasım(Arapça), Haziran(Süryanice). Türkçe ay ismi var mı, var. Ocak, Ekim, Aralık.
Günlerimiz mi? Onlar da nasılsa, Arapça ve Farsça kalmış.
Günün Sözü: Bilgi edinmek istersen oku ve gez.
