Machiavelli’nin Gölgesinde Türkiye Siyaseti

Prens’teki siyasi gerçekçilik, bugünün Türkiye’sinde bir yankı gibi dolaşıyor. İktidarın her şeyin önünde tutulduğu, dinin araçsallaştırıldığı, liderliğin gösterişle karıştığı ve ahlakın çoğu zaman susturulduğu bir siyasal ortamda, Machiavelli’nin düşünceleri sanki sadece geçmişin değil, bugünün de pusulası olmuş durumda. Türkiye’de siyaset, Machiavelli’nin deyimiyle “amaç için her yolun mübah” sayıldığı bir mücadele alanı olarak varlığını sürdürüyor.

Niccolò Machiavelli’nin Prens adlı eseri, yüzyıllardır siyaset biliminin temel taşlarından biri olarak kabul edilir. İktidarın nasıl elde edileceği ve nasıl korunacağı konusundaki görüşleri, ahlaki ya da dini kaygılardan bağımsız, son derece gerçekçi ve yer yer acımasızdır. Machiavelli’nin “hedefe giden yolda her şey mübahtır” anlayışı, yalnızca geçmişin tiranlarını değil, günümüzdeki birçok siyasetçiyi de etkilemiştir. Bugün Türkiye’deki siyasi tabloya bakıldığında, onun düşüncelerinin yankılarını açıkça görmek mümkündür.

Türkiye siyasetinde iktidar, yalnızca kazanılması gereken bir hedef değil, aynı zamanda sürekli korunması gereken kırılgan bir mevzidir. Son yıllarda bu durum daha da belirgin hale gelmiştir. Siyasi aktörler, iktidarlarını muhafaza edebilmek adına kutuplaşmayı derinleştiren, muhalifleri etkisizleştiren ve kamuoyunu yönlendiren stratejiler geliştirmektedir. Bu noktada araçların niteliği değil, amaca hizmet edip etmediği önem kazanmaktadır. Machiavelli’nin önerdiği gibi, hedef iktidarsa, yöntemlerin meşruiyeti sorgulanmaz hale gelir.

Dinin toplumsal yönlendirme aracı olarak kullanılması da bu bağlamda dikkat çekicidir. Machiavelli’nin öngördüğü üzere, din bir inanç meselesi olmaktan ziyade, kitlelerin davranışlarını yönlendirme aracına dönüşebilir. Türkiye’de bu durum, özellikle seçim dönemlerinde daha net görünür. Dini semboller, söylemler ve ritüeller, siyasi söylemin bir parçası haline gelir. Halkın değerleriyle bağ kurma iddiası, çoğu zaman oy devşirme stratejisine dönüşür. Bu da Machiavelli’nin çizdiği pragmatik siyasetin güncel bir yansımasıdır.

Machiavelli’nin liderlik anlayışında, bir yöneticinin kendi döneminde sevilmeyebileceği, ancak uzun vadede saygı görebileceği vurgulanır. Bu anlayış, Türk tarihinde en çok Fatih Sultan Mehmet örneğinde karşılık bulur. Bugün büyük bir lider olarak anılan Fatih, yaşadığı dönemde birçok kesim tarafından eleştirilmiş, hatta sevilmemiştir. Kardeş katlini meşru kılması, İstanbul’un fethinden sonra uyguladığı sert ekonomik politikalar, Kurucu unsur Türklerin yerine farklı dini ve etnik gruplara görevler vermesi gibi uygulamalar hem saray çevresinde hem halk arasında hoşnutsuzluk yaratmıştır. Ancak tarih, Fatih’i sertlikleriyle değil, kurduğu büyük yapı ve açtığı çağla anmıştır. Günümüz siyasetçileri de benzer bir hayal kurar belki; ama unutulmamalıdır ki, bir çağ açmak cesaret ister, feragat ister. Ve belki de en önemlisi, yarın bağımsız bir tarih bilimi, bugün söylenmeyenleri söyleyecek ve her şeyi tüm çıplaklığıyla ortaya koyacaktır.

Machiavelli’nin ahlak anlayışı, siyaset alanında fazlalık olarak görülür. Ona göre siyaset, ahlakın değil, aklın ve gücün oyunudur. Türkiye’de yaşanan etik tartışmalar, yolsuzluk iddiaları, güç mücadeleleri ve siyasi manevralar bu anlayışın hala geçerli olduğunu gösteriyor. Siyasi çıkarların, toplumsal faydanın önüne geçmesi ne yazık ki alışılmış bir durum haline geldi.

Sonuç olarak, Prens’teki siyasi gerçekçilik, bugünün Türkiye’sinde bir yankı gibi dolaşıyor. İktidarın her şeyin önünde tutulduğu, dinin araçsallaştırıldığı, liderliğin gösterişle karıştığı ve ahlakın çoğu zaman susturulduğu bir siyasal ortamda, Machiavelli’nin düşünceleri sanki sadece geçmişin değil, bugünün de pusulası olmuş durumda. Türkiye’de siyaset, Machiavelli’nin deyimiyle “amaç için her yolun mübah” sayıldığı bir mücadele alanı olarak varlığını sürdürüyor.