Temmuz 2022’de, Rusya ve Ukrayna, Türkiye ve BM tarafından arabuluculuk edilen bir anlaşma yaparak kargo gemilerinin Karadeniz’deki bir koridorda seyahat etmelerine izin verdi.
Bu 310 deniz mili (357 mil; 574 km) uzunluğundaki ve üç deniz mili genişliğindeki koridor, Ukrayna’nın Odesa, Chornomorsk ve Yuzhny/Pivdennyi limanlarına giriş yapabilen bir rota sağladı.
Anlaşma, Rus donanmasına Karadeniz’e girişte gemileri silahlar açısından denetleme yetkisi veriyordu.
Bu anlaşma kapsamında Ukrayna’dan yaklaşık 33 milyon ton tahıl ihraç edildi ve BM Gıda ve Tarım Örgütü’ne göre dünya gıda fiyatları yaklaşık %20 düştü.
Ancak Rusya anlaşmadan çekildikten sonra dünya tahıl fiyatları tekrar yükseldi.
Ukrayna’nın tahılı nereye gitti?
BM Ortak Koordinasyon Merkezi, anlaşma kapsamında Ukrayna’dan ihraç edilen gıda maddelerinin %57’sinin gelişmekte olan ülkelere, %43’ünün ise gelişmiş ülkelere gittiğini belirtiyor.
En büyük alıcılar arasında Çin, İspanya, Türkiye ve İtalya bulunuyordu.
Ancak BM, Ukrayna’nın Dünya Gıda Programı’na (WFP) 725.000 ton tahıl sağladığını söylüyor ve bu tahılın Afganistan, Cibuti, Etiyopya, Kenya, Somali, Sudan ve Yemen’e insani yardım olarak gönderildiğini belirtiyor.
Tahıl anlaşması 17 Temmuz’da sona erdi.
O tarihten bu yana Rusya, Ukrayna’nın Karadeniz limanlarına bir dizi hava saldırısı düzenledi ve binlerce ton tahili yok etti.
Tahıl anlaşmasının mimarlarından biri olan Türkiye, Rusya’nın yeniden katılması için çaba sarf etti.
Ancak, Rusya Devlet Başkanı Putin, Batı ülkelerinin önce Rusya’nın ihracatına yönelik yaptırımları hafifletmesi gerektiğini söylüyor.
Rusya, tahıl anlaşmasını neden yenilemeyi reddetti? BM, anlaşmayı arabulucuğunu yaparken, Rusya’ya ülkenin tahıl ve gübre ihracatını artırmaya yardımcı olacağını söyledi.
Batı ülkeleri, Rusya’nın tarım ürünlerine yönelik özel yaptırımlar uygulamamış olsalar da, Moskova, mevcut daha geniş kısıtlamaların nakliye şirketlerini, uluslararası bankaları ve sigorta şirketlerini üreticileriyle iş yapmaktan caydırdığını iddia ediyor.
Rusya, devlete ait tarım bankası Rosselkhozbank’ın, Haziran 2022’de tüm Rus bankalarının men edildiği Swift hızlı ödeme sistemine yeniden bağlanmasını istedi.
BM, Rusya’nın Swift’i kullanmasına izin verilecek bir yan kuruluş kurmasını önerdi, ancak Rusya bu planı reddetti.
Ukrayna tahılını şu anda nasıl ihraç ediyor? Bu Eylül ayında, Karadeniz’deki bir Ukrayna limanından tahıl taşıyan iki gemi hareket etti:
- Küçük bir kargo gemisi olan Resilient Africa
- Tam boyutlu bir gemi olan Aroyat. Her iki gemide Rus saldırısından korunmak için Romanya ve Bulgaristan’ın karasularından geçerek Karadeniz’in batı kıyısını dolaştı.
Bu rota daha önce, Ukrayna’nın Karadeniz limanlarında çatışmanın başlangıcından bu yana sıkışmış boş gemilere geçiş izni vermek için bir insanlık koridoru olarak kullanılmıştır.
Ukrayna, aynı zamanda Reni ve Izmail’den, Tuna nehri üzerinden giderek tahıl ihracatını artırdı.
İngiltere’nin Tarım ve Bahçe Geliştirme Kurulu (AHDB), Ukrayna’nın tahıl ihracatının şu anda bu limanlardan %65’inin gerçekleştiğini belirtiyor.
Tahıl, nehirler ve kanallar aracılığıyla Karadeniz’e, Romanya’nın Sulina ve Constanta deniz limanları üzerinden taşınıyor.
Rusya, işlemleri bozmak için Reni ve Izmail’i sürekli olarak insansız hava araçlarıyla saldırdı.
Ukrayna ayrıca, Romanya ve Moldova gibi komşu ülkeler aracılığıyla karayolu ve demiryoluyla Avrupa’nın geri kalanına tahıl ihraç etmektedir.
Ancak bu şekilde tahıl taşımak, deniz yoluyla taşımaktan daha pahalı ve zaman alıcıdır.
Ukrayna’nın demiryolları, AB ülkelerinin demiryollarından farklı bir ölçüye sahiptir, bu nedenle AB’ye giren her tren yükü bir vagon setinden başka birine aktarılmalıdır.
