Azerbaycan’ın son askerî harekâtı sonrasında ayrılıkçı Dağlık Karabağ yönetiminin feshedileceğini açıklayan bölgedeki Ermenilerin lideri Samvel Şehrimanyan, 28 Eylül’de imzaladığı fesih kararnamesinin geçersiz olduğunu söyledi.
Kendini “Artsakh Cumhuriyeti” olarak adlandıran ve uluslararası toplum tarafından tanınmayan ayrılıkçı yönetimin lideri Şehrimanyan, imzaladığı kararnameyle “tüm devlet kurumlarının yıl sonuna kadar feshedileceğini” bildirmiş, “Artsakh Cumhuriyeti’nin varlığının 1 Ocak 2024 itibarıyla son bulacağını” açıklamıştı.
Ancak Şehrimanyan, dün Ermenistan’ın başkenti Erivan’da yaptığı açıklamada, “Artsakh Cumhuriyeti’nin devlet kurumlarının feshedilmesini öngören hiçbir belge olmadığını” söyledi. Şehrimanyan’ın ofisinden AFP’ye yapılan ayrı bir açıklamada ise 28 Eylül’de imzalanan kararnamenin “boş bir kağıt” olduğu belirtilerek, “Hiçbir belge, halkın iradesiyle kurulan bir cumhuriyetin feshedilmesine yol açamaz” ifadesi kullanıldı.
Ekim kararnamesine gönderme
Şehrimanyan’ın danışmanı Vladimir Grigoriyan ABD destekli uluslararası yayın kuruluşu RFE/RL’nin Ermenistan Servisi’ne yaptığı açıklamada, fesih kararnamesinin, 19 Ekim’de Şehrimanyan’ın imzaladığı başka bir kararnameyle geçersiz hale geldiğini iddia etti.
Söz konusu kararnamenin, bakanlar, hükümet mensupları, hakimler, parlamento gibi devlet kurumlarında görev yapanların ücret almadan gönüllülük esasına göre görevlerini sürdüreceklerini ilan ettiğine işaret eden Grigoriyan, “Bu, Artsakh Cumhuriyeti’nin, hükümetinin ve diğer organlarının 2023 sonrasında da faaliyetlerini sürdüreceği anlamına geliyor” ifadesini kullandı. “28 Eylül kararnamesini hükümsüz sayabiliriz” diyen Grigoriyan, bunun kamuoyuna neden daha önce açıklanmadığı konusunda ise bilgi vermedi.
Ermenistan’ın tutumu
Azerbaycan’ın yaklaşık 24 saat süren “antiterör operasyonu” sonrasında 20 Eylül’de imzalanan ateşkes anlaşması çerçevesinde ayrılıkçı Ermeni yönetim silah bırakarak silahlı güçlerini feshetmiş, Dağlık Karabağ’ın Azerbaycan’a yeniden entegrasyonu için müzakerelere oturmayı kabul etmişti. Ateşkes sonrasında, Dağlık Karabağ’daki 120 bin kişilik Ermeni nüfusun neredeyse tamamı Ermenistan’a gitmişti.
Ateşkes sonrası Ermenistan’a yerleşen Dağlık Karabağlı ayrılıkçı yönetimin bu tutum değişikliğinin Ermenistan hükümetiyle gerginliğe yol açabileceği değerlendiriliyor. Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan’a yakın siyasetçilerden son dönemde “Artsakh Cumhuriyeti”nin feshedilmesi gerektiği yönünde açıklamalar gelmişti. Parlamento Başkanı Alen Simonyan da 16 Kasım’da yaptığı açıklamada, Karabağ yönetiminin faaliyetlerini sürdürmesinin “Ermenistan’ın güvenliği için doğrudan bir tehdit” olduğunu savunmuştu.
Normalleşme çabaları
Ayrılıkçı Karabağ yönetiminin açıklaması, Ermenistan ile Azerbaycan arasındaki ilişkilerin normalleştirilmesi yönünde Azerbaycan ile Ermenistan esir takasında anlaşma çabalarının sürdüğü bir dönemde geldi.
Ermenistan ve Azerbaycan tarafından Aralık ayı başında yapılan ortak açıklamada, iki ülke arasındaki ilişkilerin normalleştirilmesi yönünde uzlaşmaya varıldığı duyurulmuştu. Açıklamada, iki ülke arasında “güvenin tesis edilmesine yönelik somut adımlar” atılması konusunda anlaşmaya varıldığı belirtilerek, “ilişkileri normalleştirme ve bir barış anlaşması imzalanması” niyeti teyit edildi. İyi niyet çerçevesinde atılan somut bir adım olarak 13 Aralık’ta da Azerbaycan esir aldığı 32 Ermeni askeri, Ermenistan da elindeki 2 Azeri askeri serbest bıraktı.
Çatışmalar Sovyetler döneminde başladı
Sovyetler Birliği döneminde Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti içinde özerk bir statüye sahip olan Dağlık Karabağ, Sovyetler Birliği’nin dağılma sürecinde kanlı bir savaşa sahne oldu. Birinci Dağlık Karabağ Savaşı, Sovyetler’in dağılması öncesinde Ermenistan’a bağlanmak isteyen Ermenilerle bunu kabul etmeyen Azeriler arasında çatışmalarla başlamış, Sovyetler’in dağılması sonrası bağımsızlığını ilan eden Azerbaycan ile Ermenistan arasında devam etmişti. Ermenistan’ın Karabağ’a saldırmasıyla başlayan ve çok sayıda insan hakları ihlalleri ve katliamlara sahne olan savaşta 1988-1994 yılları arasında yaklaşık 30 bin kişi hayatını kaybetti, çoğu Azeri olmak üzere bir milyonu aşkın kişi yerinden edildi.
Azerbaycan, 2020 yılında 44 gün süren İkinci Dağlık Karabağ Savaşında bölgenin büyük bölümünü yeniden ele geçirdi.
