İngiltere’nin eski dışişleri bakanı David Owen, İngiltere’nin 1953 yılında İran’da yapılan darbedeki rolünü artık kabul etmesi gerektiğini, bunun hem İran’daki reform hareketi hem de İngiltere’nin güvenirliği için faydalı olacağını söyledi.
The Guardian’ın haberine göre, 10 yıl önce kamuoyuyla bir dizi istihbarat belgesi paylaşan ABD, darbedeki rolünü resmi olarak kabul etmişti. Bu belgeler, dönemin seçilmiş İran başbakanı Muhammed Musaddık’ın bundan 70 yıl önce devrilmesinin ve Pehlevi ailesinin yeniden iktidara gelmesinin, ABD’nin Merkezi İstihbarat Örgütü (CIA) ve İngiltere’nin Gizli İstihbarat Servisi’nin (MI6) ortak çabasıyla gerçekleştiğini ortaya koymuştu. İngiltere hükümetinin tutumu ise istihbarata ilişkin bu konuda yorumda bulunmaktan kaçınmak oldu.
‘DEMOKRATİK İRAN’A GİDEN ADIMLARA ZARAR VERDİĞİMİZİ KABUL ETMELİYİZ’
Başta “Bot Operasyonu” kod adı verilen ortak operasyon, Musaddık başbakan seçildikten ve İran’da İngiltere merkezli petrol şirketinin kamulaştırılmasının ardından MI6 tarafından tasarlanmış, Harry Truman başkanlığındaki ABD yönetimi ise başta planın bir parçası olmak istememişti. Mosagedh’i komünizme karşı bir güç olarak gören Truman ikna edilememiş, halefi Dwight Eisenhower’ı ikna eden ise Winston Churchill olmuştu. 1953 yazında, CIA ve MI6 ortak operasyon başlatmış ve operasyonun adı “Ajax” olarak değiştirilmişti.
Darbenin 70’inci yılında konuşan 1977-1979 dönemi İngiltere Dışişleri Bakanı Dawid Owen, The Guardian gazetesine verdiği demeçte, “İngiltere’nin 1953 yılında ABD ile birlikte demokratik gelişmelerin devrilmesindeki rolünü kabul etmesi için iyi sebepler var. Yanlış yaptığımızı ve demokratik bir İran’a giden adımlara zarar verdiğimizi kabul ederek reformları bugün biraz daha olanaklı kılabiliriz” ifadelerini kullandı.
‘KEŞKE ŞAH’A DAHA ÇOK BASKI YAPSAYDIM’
Owen, Humeyni’nin yönetime geldiği 1979 yılına işaret ederek, “1978’in sonbaharında televizyonda, oldukça kamusal bir şekilde mollaların yaklaşan yönetiminin insan hakları ve kişisel mutluluk açısından şahın yönetiminden çok daha kötü olacağı konusunda uyarıda bulunmuştum” dedi. Dönemin İran Şahı’nı demokratik reformlar yapmaya çağırdığını kaydeden İngiltere eski dışişleri bakanı, “Ama keşke ağır hastalığını bilseydim ve 1978’de, çok daha önce tedavi için gittiği İsviçre’de kalması ve İran’da daha demokratik bir hükümetin oluşması için ona daha fazla baskı yapabilseydim” değerlendirmesinde bulundu.
Owen, verdiği demeçte İran’daki kadın hareketine de değinerek şöyle konuştu: “Bugün kadınların İran’da reform için dile getirdiği güçlü savlar duyuluyor, bu savlara saygı gösteriliyor çünkü İran’da uzun bir geçmişi olan siyasi ruha bağlılar. Tıpkı benim 1977’den 1979’a kadar yaptığım hataları kabul ettiğim gibi İngiltere hükümeti de 1953’te yaptığı geçmiş hataları kabul ederse onların davasına yardımcı olabilir, başarılı olmalarını ve bir kenara itilmemelerini daha mümkün kılabilir.” (DIŞ HABERLER)
