Önceki yazımda “geri besleme”den söz etmiş, bizde devlet bürokrasisinde pek görülmediğini, dolayısıyla uygulama alanında görülen pek çok aksaklığın uzun yıllar boyunca hiç ele alınmadan sürdürüldüğünü belirtmiştim. Covit-19 önlemleri arasında 65 yaş üstüne reva görülen ve üç ayı bulan sokağa çıkma yasağında da aynı durum söz konusu.
“Geri besleme” konusunu biraz açıklayıp örneklemekte yarar var. Sibernetik bilimi, sistemlerin işleyişini inceleyen ve düzenleyen bir bilim dalı. Üretim yapan bir makineyi ele alırsak sibernetik, işleyişi şöyle ele alır:
Girdi, üretim için gereken ham madde, personel, enerji ve diğer ihtiyaçlar; çıktı, elde edilen üründür. Süreç, girdiden başlayarak çıktı elde edilene kadar olanları ifade eder. Geri besleme, kusurlar varsa belirlenmesi amacıyla çıktının incelenmesi, değerlendirilmesi aşamasıyla başlar. Çıktı istenen nitelikte değilse girdiden başlanarak bütün süreç gözden geçirilerek nelerin düzenlenmesi gerektiği belirlenir. Sistemde gereken düzenlemeler yapılarak yeni süreç başlatılır ve yeni çıktı alınır. Bu geri besleme işlemi sürekli tekrarlanarak sistemin en yüksek yetkinlikte çalışması sağlanır.
Sibernetik bilimi, sistemin söz konusu olduğu her konuda uygulama alanı bulur. Eğitim, okul, bir kamu kurumu, ekim yapılan bir tarım alanı, akla gelebilecek işleyen hemen her şey bu bilimin alanına girer. Hatta bir ceviz kıracağı ile yapılan basit bir kırma işlemi bile aynı biçimde ele alınmalıdır. Çıktı uygun değilse, kırılan cevizler un ufak oluyorsa geri besleme ile sürecin neresinde bir aksaklık var belirlenip düzeltilmelidir. Zaten akıllı insanlar sibernetik biliminden, sistemden haberdar olmasalar bile böyle yaparlar.
Örnek olarak eğitim alanında arzulanan sonuçlara ulaşılamıyorsa çıktı (eğitilen öğrenci) kusurludur. Geri besleme yoluyla girdi ve eğitim süreci adım adım gözden geçirilir. Girdide kusur varsa bir önceki eğitim aşamasına geri besleme yapmak gerekir. Süreçte eğitim ortamı mı eğitim araçları mı eğiticiler mi uygulanan programlar mı eğitime ayrılan zaman mı ebeveyn ve aile ortamı mı eğitimin yönetimi mi çıktıdaki kusura yol açıyor belirlenerek gerekli düzenlemeler yapılır. Çıktı kusursuz olsa bile daha mükemmelleşmesi için geri besleme işlemi sürekli tekrarlanır.
Aynı geri besleme bir belediyenin tahsilat veznesinde çalışmanın iyileştirilmesi, bir marketin reyon düzenlenmesi vb için de geçerli ve gereklidir. Bilgisayar programlarının hemen her adımı geri beslemedir. “Şu satıra git, şöyleyse şunu yap.” komutları programcılığın esasıdır. Otomatik sistemler; buzdolabı, kombi vb de aynı esaslara göre çalışır. Çıktı olan ısıyı kontrol eder, yüksek ya da alçak olması gerekiyorsa geri beslemeyle çalışmayı başlatır ya da durdurur. Vücudumuzdaki otomatik sistemler, salgılar da benzer sibernetik sistemlerdir.
En başta devlet bürokrasisi sibernetik sistem ve geri besleme kavramlarını çok iyi bilmek zorundadır. En küçüğünden en büyüğüne her kamu birimi ortaya koyduğu hizmeti bir sibernetik sistem olarak görmelidir.
Bir yasa, bir yönetmelik, bir yönerge, bir genelge hazırlanırken uygulamada ve gelecekte nelerin ortaya çıkabileceğini tümüyle öngörmek mümkün değildir. Bu yasal düzenlemeler yayımlandıktan sonra bir daha hiç ele alınmazlarsa arzu edilen iyi sonuçları elde etmek mümkün değildir. Bürokraside kıvrak olmak, uygulama sonuçlarını gözden geçirmek, geri beslemelerle sistemi sürekli düzenlemek gerekir.
Siz 65 yaş üstüne bir yasak koyar, yaklaşık üç ay “Ne oluyor, bu yaşlılar ne âlemde, ne sıkıntıları var, nasıl çözümler bulunabilir?” sorusunu aklınıza getirmezseniz, istemeden de olsa onları isyana teşvik edersiniz. Ne yaptığınızı bildiğiniz konusunda kuşku uyandırırsınız. Alınan önlemlere inancı zedeler, onlara uyma konusunda isteksizliğe yol açarsınız. Şaka yapar gibi, 65 yaş üstünün tek sıkıntısının Pazar günleri birkaç saat yakın çevrede yürüme ihtiyacından ibaret olduğunu sanıyorsanız aldanır, çok acı sonuçlarıyla karşılaşırsınız. Lütfedip geri besleme yapın.
