Avustralya’da kurulu Gelibolu Dostları Derneği Başkanı Dr. Vecihi Başarın’ın gayret ve girişimleriyle toprak yüzeyine çıkarılan tarihi top parçasının bulunduğu okulda sergilenmesi planlanıyor.
Başarın, HİBYA’ya yaptığı açıklamada, 75 mm Krupp marka topların 1903-1907 yılları arasında imal edilip, yaklaşık 500 kadarının Türk ordusunca kullanıldığını söyledi.
Bunların bir kısmının Balkan Savaşları sırasında düşmanın eline geçtiğini, geri kalanların Çanakkale ve Hicaz cephelerinde kullanıldığına işaret eden Başarın, topun ağırlığının 1 ton civarında olduğunu, 6 at tarafından çekilebildiğini, mermiyi 6 kilometre uzaklığa atabildiği bilgisini verdi.
Başarın, bulunan tarihi malzemenin, topun geri tepmesini önleyen, içinde yağ dolu bir hazne ve piston bulunan çelik boru olduğunu ifade ederek, ”Önce Çanakkale’de sonra Orta Doğu’da İngilizlere ve Avustralyalılara karşı süren savaş sırasında Alman firması Krupp tarafından üretilen bu toplardan pek çoğu Türkler tarafından kullanılmış.” dedi.
30 Ekim’de 1918’de Mondros Ateşkes Antlaşması’nın imzalanmasıyla Türk ordusunun elindeki bütün silahların Anzaklar ve İngilizlerin eline geçtiğini aktaran Başarın, ”1919 yılında Anzaklar, hem Hicaz hem de Batı cephesinden 154 topu gemiye yükleyip, harp ganimeti olarak Avustralya’ya getirmiş. Bu topları savaş konusunda destek olan okullara, şehirlere, köylere dağıtmışlar ve bunların toplum tarafından görülebilecek bir yerde olmasını istemişler. Bu 1920 civarında olmuş. Bu okullardan bir tanesi de Brighton Grammar okulu. Bu okuldan 9 kişi Çanakkale’de ölmüş. Bunların anısına bir Türk topunu buraya vermişler.” diye konuştu.
Başarın, uzun yıllar söz konusu topun okulun önemli bir yerinde sergilendiğini belirterek, yaşanan gelişmeler hakkında şu bilgileri verdi:
”1939’da, 2. Dünya Savaşı başlayınca, bu okulun kriket sahasında siper kazmanın nasıl olacağını öğretmek istemişler. Öğrenciler birkaç sene boyunca siper kazmış. Harp bitince bu siperlerin doldurulması sırasında ellerindeki topu da parçalara ayırıp, siperlerin içine koyup, gömmüşler. Ben bu olaya 2004 yılında vakıf oldum. O zaman metal detektörlü cihazlarla aramaya çalıştık. 3-4 defa bütün kriket sahasını dolaştık ama bulamadık. 2 gün önce söz konusu kriket sahasına yeni bir sulama sistemi kurulması gerekiyordu. İşçilerden birisi sert bir metale denk geliyor. Bu metal de topun bir parçası. 2 metre uzunluğunda, 7 santimetre çapında, 80 kilogram ağırlığında uzun çubuk gibi bir şey. Topun geri kalan yerleri herhalde kriket sahasının altında duruyorlar şu anda, fakat aramak ve kazmak için vakitleri yok, çünkü bu yaptıkları işin, kriket sahasının yeni baştan düzenleme işinin, yılbaşına kadar bitmek gerekiyormuş. Onun için bu ellerindeki topun bir parçasını en azından temizleyip, camekan içine koyup, güzel bir yerde gösterime sunacaklar. Öğrencilere bu topun hikayesi anlatılacak. Şu andaki durum bu.”
