Habertürk yazarı Fatih Altaylı, Cumhurbaşkanı ve AKP Genel Başkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın dün ‘müjde’ olarak açıkladığı doğalgaz rezervleriyle ilgili dikkat çeken bir yazı kaleme aldı.
Altaylı, “Hiç yoktan iyidir” başlıklı yazısında, “Kim bilir, belki biz bu gazı çıkarıncaya kadar yeni yataklar da keşfedeceğiz.” ifadelerini kullandı.
Altaylı, petrol şirketlerinden birinde üst düzey yöneticilik yapan kişinin aldığı görüşleri aktardı.
İŞTE FATİH ALTAYLI’NIN YAZISI
Müjde açıklandı dün.
Zaten açıklanmadan önce de neredeyse tüm detayları ile sızmıştı bilgiler.
“Karadeniz’de doğalgaz bulunduğunu” sağır sultan bile duydu müjde verilmeden önce.
Sadece miktar net değildi.
Dün onu da öğrendik.
320 milyar metreküp.
Türkiye yılda ortalama yaklaşık 45-50 milyar metreküp harcadığına göre 7 yıllık tüketimimiz.
Hiç yoktan iyidir.
Yılda 19-20 milyar dolardan 140 milyar dolarımız cebimizde kalacak demektir diye hesapladım ama Bakan’a göre 65 milyar dolarmış. (Yıllık 19 milyar dolar civarı olan doğalgaz faturamızın sıfırlanacağını zannederek bu hesabı yapmıştım.)
REZERVİN TAMAMI ÇIKARILAMIYOR
Muhtemelen aradaki farkın temel sebebi, açıklanan rezervin tamamının çıkarılamayacağı olabilir.
Çünkü rezerv ile oradan yapılacak üretim arasında fark var ve buna “Reserve recovery factor” deniyor ve genelde yüzde 50 ila 70 civarında oluyor. Yani 320 milyarın 160-220 milyar metreküpü çıkarılabiliyor.
Neyse sonuçta bir gaz var.
Memleketi abat etmez ama iyi gelir.
Bir karşılaştırma için şöyle demek mümkün; en büyük rezervlere sahip Rusya’nın bilinen rezervlerinin tamamı Türkiye’nin 1000 yıllık ihtiyacını karşılayabilir.
Ayrıca umutlu da olmak lazım; sondajlar sürdüğü müddetçe yeni yataklar bulmamız da mümkün.
Kim bilir, belki biz bu gazı çıkarıncaya kadar yeni yataklar da keşfedeceğiz.
Belki 320 milyar metreküplük rezerv zaman içinde katlanacak.
Bilmiyoruz ama mümkün.
Tabii bu keşfedildiği söylenen çıkarmak da bedava değil.
Çıkarma maliyeti de var…
BU GAZI ÇIKARMANIN MALİYETİ NE?
Bunu öğrenmek için dünyanın en büyük petrol şirketlerinden birinde üst düzey yöneticilik yapan ve özellikle derin deniz sondajlarının güvenlik operasyonları konusunda tecrübeli bir arkadaşımı aradım.
Pandemi döneminin ilk aylarını Trinidad açıklarında bir petrol platformunda rehin kalarak geçirmişti.
Şimdilerde memlekette.
Verdiği yanıtlar şöyle:
– Fatihciğim tek bir kuyuyla rezerv tam bilinemez. Kaldı ki anladığım kadarıyla delme işi devam ediyor.
Akıllardaki en önemli soru şu: Bu gaz miktarı çıkarmaya değer bir miktar mıdır?
Yanıt net: Açıklanan miktar 11 tcf gaza denk geliyor. (Katar’ın rezervi 900 tcf, 1200’e çıkması bekleniyor) Geliştirme kıyılarından sonra bu rakamlar kesinleşirse üretim yapmaya değer bir alan olur.
– Suyun derinliği ve sahanın ne kadar yaygın olduğu önemli. Yani tek bir platformdan üretilebilir mi, yoksa çok sayıda deniz dibi kuyuları mı açılacak bilmiyorum.
Peki bir doğalgaz veya petrol rezervinin keşfinden sonra bunu pazara sunma aşamasına gelmek ne kadar sürer?
– Bizim şirketin bulup 25 yıldır işletmeye alamadığı veya almadığı yerler var. Fiyat, rantabilite gibi nedenlerden. Ama normal şartlarda her şey uygunsa bir yatağın tespitinden sonra bunu çıkarıp piyasa verilecek hale getirmek 5 yıl gibi bir zamandır.
Derin deniz sondajı pahalı bir iş midir?
– Deniz sondajı zaten pahalı bir iştir. Deep offshore denilen derin deniz sondajı daha da pahalı bir iştir. Dibe bağlayabildiğiniz platformlar nispeten daha ucuzdur. Ama çok derin sularda dibe bağlayamadığınız ve motor tahrikiyle sabit duran platformların maliyeti çok yüksektir.
1 DERİN DENİZ PLATFORMU 1 MİLYAR DOLAR
Ne kadar yüksek?
– Bu tip platformların fiyatları 200 milyon dolardan başlar 1 milyar dolara yaklaşır. Günlük kiraları da 500 bin doları bulur. Biz bile genelde kiralamayı tercih ediyoruz artık. Şu anda kuzey denizinde altındaki rezerv bittiği için sökmeye çalıştığımız, başımıza bela onlarca platform var.
Açıklanan bölge deep offshore mu oluyor bu durumda?
– Açıklanan bölgede deniz derinliği 2100 metre, sahile uzaklığı da 100 mil civarı. O derinlikte sadece yüzen platform, FPSO (Floating Production Storage and Offloading) kullanılır. Kuyular da daha maliyetlidir haliyle. Kıyıya aktaracak boru hattı ile birlikte 5 milyar doları bulur çıkarma maliyeti.
Sana kabaca bir hesap da yapayım. Benzer kuyulardan bizim maliyetimizden yola çıkarak kuyuları delmenin 2 milyar dolar, yüzen platformun 1 milyar dolar, boru hattının 1 milyar dolar ve sahildeki işletme istasyonunun 1 milyar dolar gerektireceğini söyleyebilirim.
Kuyuların verimliliği, kuyulardaki basınç, sahanın genişliği, çıkacak gazda sülfür olup olmadığı da ayrı faktörler. Bin tane bilinmeyen var. Asıl maliyet bunlar netleşince anlaşılır.
Uzman görüşü böyle.
Sonuç olarak, birkaç yıl içinde çıkarmaya başlayacağımız, bir doğal gaz yatağımız var.
Buna da şükür…
