RÜMEYSA TEKSAN / ANKARA
Dolar seçimden sonra ne olur? Şu an 5.40’larda, AK Parti Genel Başkan Yardımcısı Mahir Ünal “seçimden sonra 5’in altına düşecek” demişti…
“EN AZINDAN HAZİRAN AYININ GÖRÜLMESİ GEREKİR”
Ekonomi politikasında neler olacağına bağlı. Seçime kadar bu dalgalı seyir devam eder. Küresel şartlar biraz daha olumlu gibi ama içeriden gelecek, örneğin S-400’ler ile ilgili kriz olduğu zaman bu hemen dolara yansıyor. Bu tür faktörler var. Seçime yaklaşırken, anket sonuçları çıkmaya başladıkça piyasa bunu fiyatlamaya başlar. Buna bağlı da dalgalanma olur. Seçimden sonrası ise biraz alınacak tedbirlere bağlı. Şu an sadece durumu idare ediyorlar. Seçime kadar, kurlarda fazla oynama olmasın diye mesela Merkez Bankası faizlerinde bir değişiklik olmadı. Çünkü düşseydi kurlar yukarı çıkacaktı, onu gördüler. İşi Merkez Bankası’na bırakırlarsa faiz indirimi için en azından Haziran ayının görülmesi gerekir. Enflasyonda düşüş trendinin iyice belirgin hale gelmesi gerekir. Bir de alınacak tedbirler, gerçekten radikal, reform niteliğinde tedbirler alacaklar mı ekonomiye ilişkin. Seçim sonrasında öyle bir beklenti olacak. Bu beklentiler piyasayı tatmin edecek ölçüde radikal olursa, kurlarda bir istikrar sağlanabilir. Eğer bir güvensizlik ortamı devam ederse ve ileriye dönük olarak düzeleceğine ilişkin umut verilemezse çok doğal olarak TL’nin değeri düşer.
“ÜRETİCİLERİN UCUZ GİRDİ TEMİN EDEBİLMESİNİ SAĞLAMAK LAZIM”
Tanzim sürdürülebilir bir uygulama mı? Aradaki aracı farkları devletin cebinden mi çıkıyor?
Tanzim satışların seçim için yapılan bir uygulama olduğu çok açık çünkü sebze meyve fiyatları düşürülemedi. Üreticiden 3 liraya alıyorlarsa, yine 3 liraya aldılar. Üretici bazında bir fiyat indirimi olmadı. Sadece aracılık maliyetlerini; taşımasıydı, işçiliğiydi bütün bunları belediyeler ya da tarım satış kooperatifleri üstlerine aldı. Yani zarar onlara yazıldı ve seçim öncesinde halka ucuz satabilmek için böyle bir şey yaptılar. Bu sürdürülebilir bir şey değil. Bunun çözümü tarım politikasında. Bahar aylarında, mevsimsel etkiler nedeniyle zaten bir düşüş olabilir. Ama bu kalıcı olarak bir düşüş pek görülmüyor. Gıda fiyatlarında son enflasyon %30 civarında artış var. Burada çok ciddi reformların yapılması lazım. ‘Hâl yasası, hazırlandı’ diyor Ticaret Bakanı. ‘Perakende yasası çıkartacağız, onu da paydaşlarla görüşüyoruz’ diyor. Daha önce de hâl yasaları çıktı. Bunlar hiç uzun olmadı. Bunun için daha temelden bir tarım politikasının yeniden düzenlenmesi lazım. Üreticilerin ucuz girdi temin edebilmesini sağlamak lazım. Finansmana erişimlerini sağlamak lazım. Aksi takdirde, böyle geçici tedbirlerle kalıcı bir şey yapamazlar. Gıda fiyatlarındaki yüksek seyir devam eder.
ZİNCİR MARKETLERE SORUŞTURMA
Bununla bağlantılı olarak, 23 zincir markete soruşturma açıldı. Bu durum piyasayı nasıl etkiler?
Piyasayı kısa dönemde bu tür, piyasaya aykırı önlemler ve devlet kurumlarını kullanarak, bu işi zorlayarak fiyat indirmeye çalışan şeyler belki kısa dönemde etkili olabilir, bir korku yarattığı için. Temelde piyasa ekonomisine inancı zayıflatıyor. Bu da o alanlara yatırım yapacak olan insanların üzerinde caydırıcı rol oynuyor. Böyle devam ederse hiç kimse gelip yatırım yapmaz. Bazıları da o alandan çıkmaya çalışır çok doğal olarak. Piyasanın da kendi akışında yürümesi lazım. Bunlar da piyasaya devlet müdahalesi anlamı taşıyan şeyler. Sistemin geneline ters bir şeyler yapılıyor. Sadece bu da değil, soğandı patatesti… Daha önce depolara yapılan baskınlar. Burada da devlet kurumlarını kullanarak, fiyatları düşük tutmak istiyorlar. Kısa dönemde belki korku yüzünden, soruşturma yüzünden, etkili olabilir ama orta uzun dönemde bunun acısı daha kötü çıkar.
