Çin-Orta Asya Zirvesi'nin ilki bu sabah, Çin Cumhurbaşkanı Xi Jinping'in başkanlığında Shaanxi eyaletinin merkezi Xi'an kentinde başarıyla düzenlendi. Zirvede Çin Cumhurbaşkanı Xi Jinping, Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev, Kırgızistan Devlet Başkanı Sadır Caparov, Tacikistan Devlet Başkanı İmamali Rahman, Türkmenistan Devlet Başkanı Serdar Berdimuhamedov ve Özbekistan Devlet Başkanı Şevket Mirziyoyev hazır bulundu. Devlet başkanları, aralarındaki dostça ilişkileri ve her alandaki iş birliği deneyimlerini gözden geçirerek, gelecekteki iş birliğinin yönünü belirledi ve daha sıkı bir Çin-Orta Asya kader ortaklığı inşa etmeyi kararlaştırdı.
Zirvenin temasında konuşan Çin Cumhurbaşkanı Xi Jinping, kritik bir dönemde düzenlenen zirvenin çağın iş birliği ve ortak kazanç eğilimine uygun olduğunu belirtti. Ayrıca, nesiller boyu süren dostluk beklentisini yansıttığını ve Çin ile Orta Asya ülkeleri arasındaki ilişkilerde derin ve uzun vadeli etkiler yaratacağını vurguladı. Xi Jinping, Xi'an zirvesi vesilesiyle Çin'in ilişkilerini ilerletmeye hazır olduğunu ifade etti.
Xi Jinping, Orta Asya'nın önemli konumuna değinerek, dünyanın istikrarlı, refah içinde, uyumlu ve bağlantılı bir Orta Asya'ya ihtiyaç duyduğunu vurguladı. Xi, Orta Asya ülkelerinin egemenlik, güvenlik, bağımsızlık ve toprak bütünlüğünün korunması gerektiğini belirtti. Ayrıca, bölgede hiçbir tarafın uyumsuzluk ve çatışma yaratma hakkına sahip olmadığını ve siyasi çıkarlar peşinde koşmaması gerektiğini ifade etti.
Xi Jinping, Çin-Orta Asya kader ortaklığının tesisi için karşılıklı destek, ortak kalkınma, genel güvenlik ve nesiller boyu süren dostluk dahil olmak üzere 4 ilkeye bağlı kalmanın önemini vurguladı.
Xi konuşmasında Çin ve Orta Asya ülkeleri arasındaki iş birliğinin geliştirilmesine ilişkin 8 maddelik öneride bulundu:
“Mekanizma inşasının güçlendirilmesi; ekonomik ve ticari ilişkilerin genişletilmesi; bağlanırlığın derinleştirilmesi; enerji iş birliğinin genişletilmesi; yeşil inovasyonun hızlandırılması; kalkınma kabiliyetinin yükseltilmesi; medeniyetler arası diyaloğun güçlendirilmesi ve bölgesel barışın korunması.”
Xi, Çin'in Orta Asya ülkeleriyle modernleşme kavramını ve uygulamalarını paylaşmaya, kalkınma stratejilerini birleştirmeye, işbirliği olanaklarını artırmaya ve 6 ülkenin modernleşme sürecine katkıda bulunmaya hazır olduklarını belirtti.
Beş Orta Asya ülkesinin liderleri, zirvede yaptıkları konuşmalarda, ülkelerinin Çin ile olan işbirliklerinde elde edilen sonuçları takdirle değerlendirdi. Liderler, Çin ile olan dostluğun bin yıllık bir geçmişe sahip olduğunu ve birbirlerine destek sağlayan ülkelerin iyi komşu, iyi dost ve iyi ortak olduğunu ifade etti. Çin ile iş birliğinin kendi ülkelerinde sürdürülebilir kalkınmanın gerçekleşmesi için gereklilik olduğunu vurgulayan liderler, Çin ile ilişkileri derinleştirmenin halklarının ortak arzusu olduğunu ve temel ve uzun vadeli çıkarlarına uygun olduğunu belirtti. Liderler, Çin-Orta Asya Zirvesi'nin, ikili ilişkileri yeni bir döneme taşıyacak yeni bir platform sağladığını ifade etti.
Beş Orta Asya ülkesinin liderleri, her ülkenin kendi koşullarına uygun kalkınma yolunu seçme hakkını ve egemenliklerini, bağımsızlıklarını, güvenliklerini ve toprak bütünlüklerini koruma hakkını desteklediklerini ifade ettiler. Ayrıca, Xi'nin ortaya koyduğu insanlığın kader ortaklığının tesisi, küresel güvenlik inisiyatifi, küresel kalkınma inisiyatifi ve küresel medeniyet inisiyatifini olumlu karşıladıklarını ve zirvedeki fikir birliğini hayata geçireceklerini açıkladılar.
Çin-Orta Asya Zirvesi'nin sona ermesinin ardından Xi Jinping ve beş Orta Asya ülkesinin liderleri, Çin-Orta Asya Zirvesi Xi'an Deklarasyonu'nu imzaladı ve zirve sonuç listesini onayladı.
Zirvenin ikincisi 2025 yılında Kazakistan'da düzenlenecek ve Çin'de zirvenin daimi sekreterliği kurulacak.
Liderler, zirve sonrasında basının karşısına çıktı ve Çin ile beş Orta Asya ülkesi arasındaki dostluğu yansıtan altı nar ağacı dikti.
Kaynak Çin Uluslararası Radyosu
