Asgari Ücret Tespit Komisyonu, 1 Temmuz’dan itibaren geçerli olacak asgari ücrete son şeklini vermek üzere toplandı. Toplantıda hükümet, işçi ve işveren tarafı en üst düzeyde temsil edildi. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Işıkhan, TİSK Başkanı Özgür Burak Akkol ve Türk-İş Başkanı Ergün Atalay’ın katıldığı toplantıda pazarlık, dönemin Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin’in “500 dolar seviyesinde belirlenebileceği” yönündeki açıklamasında yer alan değer üzerinden yürütüldü. Açıklamanın ise Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından Çarşamba günü partisinin grup toplantısında veya hafta içinde başka bir gün yapılabileceği ifade ediliyor.
Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) arşivinde asgari ücret 2008 yılından bu yana işverene maliyeti dahil tüm unsurlarıyla yer alıyor. EKONOMİ gazetesi, o tarihten itibaren asgari ücretin, geçerli olduğu süre boyunca (başlangıcı ve bitişi) dolar cinsinden değişimini inceledi. 2015 yılına kadar Ocak ve Temmuz olmak üzere yılda iki kez belirlenen asgari ücret 2016’dan itibaren yılın tamamında geçerli olacak şekilde Ocak ayında belirlenmeye başladı. Ancak faiz indirimiyle birlikte başlayan kur atağı, 2022’de asgari ücretin ikinci kez belirlenmesini zorunlu kıldı. Benzer şekildeki gelişmeler, asgari ücretin 2023’te de ikinci kez belirlenmesine yol açtı.
Merkez Bankası’nın döviz satış kurları üzerinden yapılan hesaplamalara göre asgari ücret ilk belirlendiği dönem itibarıyla en yüksek seviyesini 2023 yılında 454 dolar ile gördü. İkinci yüksek seviyesini 442 dolar ile yılda 1 kez belirleme döneminin başladığı 2016 yılında gören asgari ücret, 2013’ün ilk döneminde 436 dolar, 2018’de ise 425 dolar seviyesinde başlamıştı.
En büyük erime faiz indirimi sürecinde yaşandı
Asgari ücret başlangıç ve bitiş dönemi arasında dolar cinsinden en büyük değer kaybını kur şokunun yaşandığı 2021 yılında gördü. Asgari ücretin 2 bin 324 liradan 2 bin 825 liraya yükseltildiği 2021 yılında Ocak ayında 1 dolar 7.37 lira ve asgari ücret 383 dolar seviyesindeydi. Yılsonunda dolar kuru 13.35 liraya çıkınca asgari ücretin dolar cinsinden değeri yüzde 44.9’luk azalışla 211 dolara geriledi. Asgari ücretin 1603 lira olarak belirlendiği 2018 yılı Ocak ayında dolar kuru 3,77 lira ve asgari ücret 425 dolar seviyesindeydi. Yılsonunda doların 5,29 liraya çıkmasıyla asgari ücret yüzde 28.7 azalarak 303 dolara indi.
Asgari ücret 2008’den bu yana en yüksek üçüncü değer kaybını içinde bulunduğumuz 2023 yılında yaşadı. Yılbaşında 8 bin 506 lira olarak belirlenen asgari ücret 18.73 liralık dolar kuru üzerinden 454 dolar seviyesindeydi. Bu aynı zamanda son 25 asgari ücretin döviz cinsinden en yüksek değeriydi. Asgari ücret bugünkü kurlarla 359 dolara geriledi. Başka bir ifade ile 6 aylık zaman diliminde dolar cinsinden yüzde 20.9 değer kaybetti.
Asgari ücret 2018 yılından bu yana en düşük başlangıç değerini 316 dolar ile 2022 yılı Ocak ayında görürken, dönem sonu en düşük değerini ise 211 dolar ile 2021 yılı sonunda gördü.
10 bin 700-11 bin 825 arasında bekleniyor
Yeni asgari ücret, bu yılın başındaki seviyesini dolar cinsinden koruması için en az 10 bin 737 lira olması gerekiyor. Bu yıl Ocak ayında önceki döneme göre yaklaşık yüzde 55 artan asgari ücret 8 bin 506 lira olarak belirlenmişti. Ocak ayındaki 18,73 liralık dolar kuruna göre 454 dolar seviyesinde olan asgari ücret seviyesinin yakalanabilmesi için Temmuz’da en az 10 bin 737 lira olması gerekiyor. Vedat Bilgin’in tahmin ettiği 500 dolar seviyesinde belirlenmesi halinde 11 bin 825 lira civarında olacak.
İşverene maliyet ağırlıklı olarak 600 doların üzerinde seyrediyor
Asgari ücretin işverene maliyeti 25 dönemin 12’sinde 600 doların üzerindeydi. 11 dönemde ise 500-600 dolar arasında olan asgari ücretin maliyeti, sadece 2022 yılında (kur artışlarının etkisiyle) her iki dönemde de 500 doların altında kaldı. Bu dönemde en yüksek değerini 644 dolar ile 2013 yılında gördü.
HÜSEYİN GÖKÇE – ekonomim.com
