Anayasa Mahkemesinin iptal ettiği HAGB düzenlemesini değerlendiren Zafer Partili Av. Karaaslan: “Umarım hukukun içine hükümetin para ihtiyacı karışmamıştır”

Anayasa Mahkemesi (AYM), ceza davalarının çoğunluğunda uygulanan ‘Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB)’ düzenlemesini iptal etti. Karar, 1 yıl sonra yürürlüğe girecek.

Trabzon 2. Asliye Ceza Mahkemesi’nin yaptığı başvuruya ilişkin AYM’nin 1 Haziran 2023’te verdiği karar, bugünkü Resmi Gazete’de yayınlandı.

Kararın verilmesini sağlayan başvuruda özetle, HAGB kararı verilmesinin mağdurlar açısından yeterli giderim sağlamadığı, faillerin cezadan muaf tutulmasına yol açtığı ve devletin kişilerin maddi ve manevi varlığını koruma ve geliştirme şeklindeki yükümlülüğünü yerine getiremediği belirtilerek kuralın Anayasa’ya aykırı olduğu ileri sürülmüştü.

HAGB uygulamasına dönük olarak, “Ceza yargılaması sonucunda verilecek mahkûmiyet hükmünün açıklanmasının belirli şartlara bağlı olarak ertelenmesini ifade etmektedir. Sanığa, hakkında HAGB uygulanmasını kabul edip etmediği hüküm aşamasına geçilmeden henüz yargılama aşamasındayken ve ileride sanık hakkında mahkûmiyet kararı verilme ihtimaline dayalı olarak sorulmaktadır” açıklaması yapıldı.

HAGB uygulamasının anayasal güvencelere uygunluğunu değerlendiren AYM, özetle şu değerlendirmeleri yaptı:

“HAGB uygulanmasını yargılamanın henüz başında kabul eden sanıklar hakkında yargılamanın sonraki aşamalarında adil yargılanma hakkı güvencelerinin ilk derece mahkemesince sağlanıp sağlanmadığının denetimi istinaf kanun yolunda yapılamamakta ve bu durum hak ihlallerine yol açabilmektedir. İstinaf kanun yoluna tabi olması öngörülen bir yargılama, sanığın HAGB kararı verilmesini kabul etmesiyle itiraz yoluna tabi hâle gelmektedir. Sanık, hakkında HAGB kararı verilmesini kabul etmekle birlikte istinaf kanun yoluna başvurma hakkından feragat etmektedir. Mahkeme hükmünün kurulmasından önceki bir aşamada açıklanan belirli bir kanun yolundan feragat iradesinin anayasal geçerlilik koşullarını sağlamadığı anlaşılmıştır.

HAGB kurumunun müsadere işlemleri yönünden de bazı eksik düzenlemeler içerdiği değerlendirilmiştir. HAGB kararı verilmesi durumunda müsadere işlemlerinin hangi aşamada infaz edileceğine ilişkin olarak açık bir kanun hükmü bulunmamaktadır. Mülkiyet hakkına müsadere yoluyla yapılan sınırlamaya ilişkin istinaf kanun yoluna başvuru imkânının askıya alınarak HAGB kararı ile birlikte müsadere kararının infazına yol açabilecek şekilde infaz zamanında belirsizliğin olduğu görülmüş ve yeterli güvencelerin sağlanmadığı dikkate alındığında kuralın maliklere aşırı bir külfet yüklediği sonucuna ulaşılmıştır.

“CEZA TEHDİDİ ALTINDA BIRAKMAKTAN İBARET…”

Diğer yandan kişi hakkında verilen HAGB kararı, ceza niteliğinde olmayıp kişiyi ceza tehdidi altında bırakmaktan ibarettir. HAGB kararının bu niteliğini gözeten Anayasa Mahkemesi daha önceki birçok kararında, kötü muamele iddiaları yönünden HAGB kurumunun uygulanmasının sanığın infaz edilebilir bir ceza almaması sonucunu doğurduğunu ve bu kurumun uygulanmasında mağdurun muvafakati ya da mağdur açısından manevi bir telafinin sağlanmasının da aranmadığını dikkate alarak anılan geri bırakma kararının mağdur açısından yeterli ve etkili bir giderim sağlamadığını değerlendirmiştir.

HAGB kurumuna yönelik bir başka değerlendirme de failin kamu görevlisi olduğu durumlara ilişkindir. Failin kamu görevlisi olduğu durumlarda hukuka aykırı ve son derece ciddi bir fiilin hiçbir şekilde hoş görülemeyeceği gözönünde bulundurulmalıdır. Bu bağlamda işkence veya kötü muamele gerçekleştirdiği tespit edilen kamu görevlisi fiilî olarak cezasız bırakılmamalıdır. HAGB kurumunun kamu görevlisinin görevi sebebiyle işlediği ve Anayasa’nın 17. maddesi anlamında işkence, eziyet ve kötü muamele kabul edilen suçlar bakımından uygulanmayacağına dair yasal düzenlemenin bulunmadığı görülmüş; ceza mahkemelerinin uygulamalarının da bu sorunu çözemediği anlaşılmıştır. Bu durum Anayasa’nın devlete yüklemiş olduğu faillere fiilleriyle orantılı cezalar verilmesi ve mağdurlar açısından uygun giderimin sağlanması yükümlülüğü ile bağdaşmamaktadır.”

1 YIL SONRA YÜRÜRLÜĞE GİRECEK

Anayasa Mahkemesi açıklanan gerekçelerle kuralın Anayasa’ya aykırı olduğuna ve iptaline, kuralın iptali nedeniyle 5271 sayılı Kanun’un HAGB’yi düzenleyen 231. maddesinin uygulanma imkânı kalmayan diğer hükümlerinin de iptallerine, iptal hükümlerinin kararın Resmî Gazete’de yayımlanmasından başlayarak bir yıl sonra yürürlüğe girmesine karar verdi.

AYM, kanundaki iptal edilen maddelerden kaynaklı yaşanacak olası boşluğun, kanun koyucu tarafından telafi edilmesine imkan sağlamak için 1 yıllık yürürlük süresi belirlediğini kaydetti.

AYM’nin oyçokluğu ile verdiği karara, Muammer Topal, Recai Akyel, Selahaddin Menteş, İrfan Fidan ve Muhterem İnce katılması, karşı oy yazısı yazdı.

ZAFER PARTİLİ AV. F. MELİKE KARAASLAN: “UMARIM HUKUKUN İÇİNE HÜKÜMETİN PARA İHTİYACI KARIŞMAMIŞTIR”

Anayasa Mahkemesinin Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması uygulamasını düzenleyen hükümleri iptal etmesi üzerine görüşlerine baş vurduğumuz Zafer Partisi Genel Sekreterlik Hukuk Danışmanı ve Genel İdare Kurulu Üyesi Av. F. Melike Karaaslan muhabirimize şu açıklamayı yaptı:

“Anayasa Mahkemesince “Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması” müessesesini düzenleyen hükümler iptal edildi. Hükmün açıklanmasının geri bırakılması, bir kişinin belli bir suçu işlediğinde ve bu suçtan 2 yılın altında bir ceza alması durumunda, daha önce herhangi bir suç işlememiş olması koşuluyla, hapis ya da para cezası mahkûmiyet hükmünün açıklanmasının ertelenmesi demektir. Kişi, 5 yıl boyunca herhangi bir suç işlemezse hükmün açıklanması tamamen geri bırakılır ve o suç işlenmemiş gibi olur. Anayasa Mahkemesi’nin hükmün açıklanmasının geri bırakılmasını düzenleyen maddeleri iptal ettiğini görünce aklıma doğrudan şunlar geldi. Hukuk açısından doğruluğunu, yanlışlığını bir kenara bırakırsak, yeni çıkan infaz yasası ile neredeyse kimsenin hapis cezası yatmayacağım biliyoruz. Bu durum da hükmün açıklanmasının ertelenmesi gibi bir müessesenin kaldırılması kimsenin hapis yatmaması gibi bir politikaya ters düşüyor. Sonra düşündüm ki, hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı ile genelde adli para cezaları hükümlerinin açıklanması geri bırakılıyor. Yani artık hükmün açıklanması müessesesinin ortadan kalkmasıyla tüm adli para cezaları ödenmek zorunda kalacak. Umarım hukukun içine hükümetin para ihtiyacı karışmamıştır ve ben yanılıyorumdur.”