TBMM’ne verilen anayasa değişikliği teklifi, oldukça önemli hükümler içeriyor. Teklif kabul edilirse, ülkemiz parlamenter sistemden, başkanlık sistemine geçecek. Tabi ki, bu değişiklik çok önemli sonuçlara yol açacak. Değişiklik teklifinin kanunlaşabilmesi için önce Meclis’te en az 330 oyla kabul edilmesi gerekiyor. Anayasa değişikliği, 330-367 arasındaki bir oyla kabul edilirse anayasa gereği halk oylamasına sunulacak. Halkımız, işte o zaman fikrini beyan edecek. Malum olduğu üzere, bilgi sahibi olmadan, fikir sahibi olunmaz. Halkımızın anayasa değişikliği teklifi hakkında fikir sahibi olabilmesi için öncelikle bilgilenmesi lazım. Bir hukukçu olarak halkımızın bilgilenmesine katkıda bulunmak amacıyla bu yazıyı yazmaya karar verdim. Bu yazıda, “Anayasa değişiklik teklifi paketinde neler var?” bunu, incelemek istiyorum. Bir sonraki yazımda ise yapılmak istenen değişiklikleri demokrasinin olmazsa olmazları, yani demokrasinin temel ilkeleri açısından değerlendirmeyi düşünüyorum.
Anayasa değişiklik teklifi ile yapılmak istenen değişikliklerden önemli olanlar şunlar:
- Milletvekili sayısı 550’den 600’e çıkarılacak.
- Milletvekili seçilme yaşı 25’den 18’e indirilecek.
- Askerliğini yapmamış olanlar milletvekili seçilebilecek.
- Milletvekili genel seçimleri ile Cumhurbaşkanlığı seçimi beş yılda bir aynı gün yapılacak.
- Yedek milletvekilliği getirilecek. Buna göre, istifa , üyeliğin TBMM tarafından düşürülmesi, ölüm veya diğer sebeplerle milletvekilliklerin boşalması halinde, boşalan milletvekilliğinin yeri o siyasi partinin aynı seçim çevresinden seçilecek yedek milletvekili ile doldurulacak.
- TBMM’nin görev ve yetkileri daraltılacak. Buna göre TBMM, Hükümeti ve bakanları denetleyemeyecek, Hükümete belli konularda kanun hükmünde kararname çıkarma yetkisi veremeyecek.
- TBMM, sadece belli bir konuda Meclis araştırması ve genel görüşme yapabilecek. Meclis araştırması sadece belli bir konuda bilgi edinmek amacıyla yapılabilecek. Genel görüşme, toplumu ilgilendiren belli bir konunun TBMM’de görüşülmesi şeklinde olacak. Milletvekilleri bakanlara yazılı soru sorabilecek. Bunların dışında TBMM’nin gensoru ve Meclis Soruşturması denetim yetkileri kaldırılacak.
- TBMM’deki siyasi parti grupları, en son yapılan seçimlerde en az %5 oy almış siyasi partiler veya en az 100.000 seçmen Cumhurbaşkanı adayı gösterebilecek.
- Doğuştan Türk vatandaşı olmayanlar Cumhurbaşkanı seçilemeyecek. Yani, Türk asıllı olsa bile sonradan vatandaşlık kazananlar Cumhurbaşkanı olamayacak.
- Cumhurbaşkanı seçilecek kişinin parti üyeliği sona ermeyecek; Cumhurbaşkanı, parti üyesi ve genel başkanı olabilecek.
- Başbakanlık ve Bakanlar Kurulu kaldırılacak. Cumhurbaşkanı, tek başına yürütmenin başı olacak. Cumhurbaşkanı, hükümeti kuracak, Cumhurbaşkanı yardımcısını/yardımcılarını ve bakanları atayacak, görevlerine son verecek. Cumhurbaşkanının kuracağı hükümet, TBMM’den güvenoyu almayacak. Bakanlar, Meclis dışından atanacak. Milletvekilleri bakan olarak atanırlarsa, milletvekillikleri sona erecek.
- Cumhurbaşkanı, tek başına milli güvenlik politikalarını belirleyecek ve uygulayacak. Silahlı kuvvetlerin kullanılmasına karar verecek.
- Cumhurbaşkanı, yürütme yetkisine ilişkin konularda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarabilecek. Temel haklar ve özgürlükler Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile düzenlenemeyecek. Anayasada münhasıran kanunla düzenleneceği belirtilen konularda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarılamayacak. Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile kanunlarda farklı hükümler bulunması halinde kanun hükümleri üstün olacak ve uygulanacak. Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile düzenlenen bir konuda TBMM kanun çıkarırsa Cumhurbaşkanlığı kararnamesi hükümsüz hale gelecek.
- Bakanlıkların kurulması, kaldırılması, görevleri ve yetkileri ile teşkilat yapısı Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile düzenlenecek.
- Cumhurbaşkanı yardımcıları ile bakanlar görevleriyle ilgili olmayan suçlarda milletvekili dokunulmazlığından yararlanacaklar.
- Cumhurbaşkanı hakkında, bir suç işlediği iddiasıyla TBMM üye tamsayısının salt çoğunluğunun vereceği bir önergeyle soruşturma açılması istenebilecek. TBMM, üye tamsayısının 3/5 oranındaki bir oyla soruşturma açılmasına karar verebilecek. Soruşturma açılmasına karar verilmesi halinde TBMM üye tamsayısının 2/3 oranındaki gizli oyla Cumhurbaşkanı hakkında Yüce Divana sevk kararı alabilecek.
- Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar hakkında da görevleriyle ilgili suç işledikleri iddiası olması halinde yukarıdaki maddede belirtilen prosedür aynen uygulanacak.
- Cumhurbaşkanlığının herhangi bir sebeple boşalması, Cumhurbaşkanının hastalığı veya yurt dışına çıkması hallerinde TBMM Başkanı değil, Cumhurbaşkanı yardımcısı Cumhurbaşkanına vekâlet edecek.
- TBMM, üye tamsayısının 3/5 oranındaki bir oyla seçimlerin yenilenmesine karar verebilecek. Bu durumda milletvekili seçimleri ile Cumhurbaşkanlığı seçimi birlikte yapılacak.
- Cumhurbaşkanı, tek başına TBMM seçimlerin yenilenmesine karar verebilecek. Bu durumda da milletvekili seçimleri ile Cumhurbaşkanlığı seçimi birlikte yapılacak.
- TBMM ve Cumhurbaşkanının görev süreleri 5’er yıl olacak.
- Cumhurbaşkanı, savaş, yakın savaş tehlikesi, ayaklanma, ülke genelinde terör hareketlerinin yoğunlaşması vb. konularda süresi 6 ayı geçmemek üzere olağanüstü hal ilan edebilecek. Olağanüstü hal kararı resmi gazetede yayınlandığı gün TBMM’nin onayına sunulacak.
- Olağanüstü hal kararı verilmesi halinde Cumhurbaşkanı olağanüstü halin gerekli kıldığı konularda kanun hükmünde Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarabilecek.
- Kamu tüzelkişiliği kanunla değil, Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile düzenlenecek.
- Üst düzey kamu görevlilerinin atanmalarına ilişkin usul ve esaslar kanunla değil, Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile düzenlenecek.
- Merkezi idare kapsamındaki kamu kurum ve kuruluşlarının; kuruluş, görev, yetki ve sorumlulukları kanunla değil, Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile düzenlenecek.
- Disiplin mahkemeleri dışında askeri mahkemeler kaldırılacak. Ancak, savaş halinde asker kişilerin görevleriyle ilgili suçları yargılamak için askeri mahkemeler kurulacak.
- Adalet bakanı HSYK’nın başkanı olacak. HSYK, Adalet bakanı dahil 12 üyeden oluşacak. Bakan dışındaki 11 üyenin 5’i Cumhurbaşkanı, 6’sı TBMM tarafından seçilecek.
- Cumhurbaşkanı, TBMM’ne kanun tasarısı göndermeyecek. Sadece bütçe kanun teklifi gönderecek. Kanun teklifleri milletvekilleri tarafından verilecek.
