Avrupa Birliği Devlet Liderleri Zirvesi’nin ilk aşaması dün gerçekleştirildi.
Zirve sonrası yayımlanan sonuç bildirisinde, istikrarlı ve güvenli Doğu Akdeniz konusunda Türkiye ile işbirliğini geliştirmenin AB’nin stratejik çıkarına olduğu belirtilerek, “Doğu Akdeniz’de yasadışı sondaj faaliyetlerinin devam ettirilmemesini ve Yunanistan ile Türkiye arasında ikili görüşmelerin yeniden başlamasını memnuniyetle karşılıyoruz” ifadesi kullanıldı.
Ayrıca geliştirilecek işbirlikleri listesinde kamu sağlığı, Covid-19, iklim krizi, terörle mücadele ve bölgesel konular da olacak. Bunların yanı sıra Türkiye’deki 4 milyon Suriyeli göçmene finansal yardım sağlamanın yollarını araması için Avrupa Komisyonu’na talimat verildi.
Bu olumlu havanın yanı sıra, bir yandan da tehditler dikkat çekti. Avrupa Birliği (AB) Komisyonu Başbakanı Ursula von der Leyen, Ankara’nın olumlu politika izlediğini ancak Doğu Akdeniz’de gerilimi artırması halinde AB’nin Türkiye ile iş birliği başlıklarını askıya alabileceği uyarısında bulundu.
AB zirvesinin ilk oturumunun ardından AB Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen ve AB Konseyi Başkanı Charles Michel’in düzenlediği ortak basın toplantısında, AB Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, “Eğer Türkiye yapıcı şekilde hareket etmezse, eğer tek taraflı tahrik edici eylemlere dönerse, özellikle Doğu Akdeniz’de, tabi biz de bu işbirliği uygulamalarını askıya alırız.” ifadesini kullandı.
AB Konseyi Başkanı Charles Michel’in sözcüsü Barend Leyts’in sosyal medya hesabından paylaştığı 11 maddelik bildirideki hem işbirliği ve diyalog mesajları, hem de yaptırım tehdidinin yer alması ise Türkiye’ye havuç mu yoksa sopa mı gösterildi sorusunu gündeme getirdi?.
Aralık ayında Türkiye’ye, yaptırımlar konusunda mart ayına kadar süre tanıyan AB liderlerinin bu kez de önemli kararları haziran ayındaki zirveye ertelemesi Türkiye üzerindeki baskıyı sürdürmek istediğinin açık göstergesi olarak görüldü.
Bildiride neler var?
11 maddelik bildiride, gerginliğin düşürülmesindeki mevcut durumun devamı, Türkiye’nin yapıcı bir tutum sergilemesi ve aralık ayındaki liderler zirvesinde ifade edilen koşullara uyması durumunda Birlik’in “aşamalı, orantılı ve geri dönülebilir” bir şekilde ortak çıkar alanlarında işbirliğine hazır olduğu mesajı verildi. Atılacak adımlarla ilgili ek kararların haziran ayındaki liderler zirvesinde alınacağı kaydedildi.
AB Komisyonu, Türkiye ile Gümrük Birliğindeki mevcut sorunların ele alınması için görüşmeleri yoğunlaştırmaya çağrılırken, AB Konseyi’nin de Gümrük Birliğinin modernizasyonu için çalışacağı belirtildi.
Vize serbestisi
AB’nin kamu sağlığı, iklim ve terörle mücadele gibi ortak çıkar alanlarında Türkiye ile üst düzey diyaloğu yeniden başlatmaya hazır olduğunu belirten liderler, AB Komisyonunu bireyler arası temaslar ve hareketlilik konusunda Türkiye ile işbirliğini geliştirmeye davet etti. Türk vatandaşlarına vize kolaylıkları, Türkiye ile AB arasındaki mülteci mutabakatında AB’nin üstlendiği yükümlülükler arasındaydı.
Yaptırım tehdidi
Türkiye’yi yeni provokasyonlar ya da uluslararası hukuka aykırı tek taraflı eylemlerde bulunmaktan kaçınmaya çağıran AB liderleri, “Bu tür eylemler karşısında AB’nin kendi çıkarlarını ve üyelerinin çıkarlarını savunmak, bölgesel istikrarı korumak için elindeki araç ve seçenekleri kullanmaktaki kararlılığını bir kez daha teyit ediyoruz” ifadesine yer verdi.
Göç yönetimi ve Suriyeliler
Türkiye’nin 4 milyona yakın Suriyeliye ev sahipliği yapmasını takdir ettiklerini ve AB’nin yardımları sürdürmeye hazır olduğunu kaydeden liderler, AB Komisyonu’nu finansmanın devamı için teklif hazırlamakla görevlendirdi.
Bildiride ayrıca sınır koruma, yasa dışı göçle mücadele, düzensiz göçmenlerin ve iltica başvurusu reddedilenlerin Türkiye’ye geri gönderilmesi başta olmak üzere göç yönetiminde Türkiye ile işbirliğinin geliştirilmesi gerektiği kaydedildi.
BM’den de Suriyeliler Çağrısı
Birleşmiş Milletler de, en fazla Suriyeli sığınmacıya ev sahipliği yapan Türkiye dahil beş ülke için 5 milyar 800 milyon dolar mali yardım çağrısında bulundu.
“AB Kıbrıs müzakerelerinde aktif rol oynayacak”
Kıbrıs sorununun BM’nin özellikle 550,789 ve 1251 sayılı kararları doğrultusundaki çözümü konusunda AB’nin kararlılığı bir kez daha vurgulanarak başlayacak Kıbrıs görüşmelerine gözlemci olarak katılacak olan AB’nin, müzakerelere destek için aktif rol oynayacağı belirtildi.
HDP ve İstanbul Sözleşmesi
Bildiride Türkiye’deki iç gelişmelere de değinilerek hukukun üstünlüğü ve temel hakların önemli bir endişe olmayı sürdürdüğü belirtildi. Liderler, “Siyasal partilerin ve medyanın hedef alınması ve son dönemdeki diğer kararlar insan hakları konusunda büyük bir gerileme ortaya koymakta, Türkiye’nin demokrasiye, hukukun üstünlüğüne ve kadın haklarına saygı gösterme taahhüdüyle bağdaşmamaktadır. Bu tür konularda diyalog, AB-Türkiye ilişkilerinin ayrılmaz bir parçası olmayı sürdürecektir” ifadesini kullandı.
Libya, Suriye, Karabağ
AB liderleri ayrıca bölgelerinde barış ve istikrarın Birlik ve Türkiye’nin ortak çıkarları arasında bulunduğuna işaret ederek Türkiye ve tüm aktörleri Libya, Suriye, Güney Kafkasya gibi bölgesel krizlerin çözümüne olumlu katkı yapmaya çağırdı.
Bildiride ayrıca AB Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Josep Borrell, Doğu Akdeniz konulu çok taraflı bir konferansın hazırlıklarını ilerletmeye çağrıldı. Bildiri, “Gelişmeleri yakından takip etmeye devam edecek ve partnerlerle koordineli bir yaklaşım arayışında olacağız. AB Konseyi bu konuyu haziran ayında yeniden ele alacak” mesajıyla sona erdi.
Dışişleri’nden, AB Liderler Zirvesi’nin sonuç bildirisi yorumu
Dışişleri Bakanlığı, video konferans yöntemiyle düzenlenen AB Liderler Zirvesi’nin bildirisine yönelik, “Türkiye-AB ilişkilerini olumlu gündem temelinde ilerletme konusunda raporla ortaya konulan çabayı ve Zirve Bildirisine yansıtılmaya çalışılan söylemi memnuniyetle karşılıyoruz.” açıklamasında bulundu. Ancak Doğu Akdeniz’deki faaliyetleri konusundaki eleştirileri kabul etmediğini bildirdi. Toplantıda Türkiye’nin müzakere eden aday ülke olarak AB ile ilişkilerini üyelik hedefi doğrultusunda, işbirliği ve karşılıklı yarar temelinde geliştirmeyi içtenlikle arzu ettiği kaydedilerek, gerginliğin azaltılması ve diyalog kanallarının yeniden işler hale getirilmesinin Türkiye’nin ve sağduyulu birçok AB üyesi ülkenin çabalarıyla mümkün olabildiği aktarıldı.
Yazan: Kübra Ünlü
