Son seçimden bu yana dozu artırılan sıkılaşma adımlarının reel sektörlerdeki etkileri Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) ve Merkez Bankası verilerine yansımaya başladı. TÜİK’in “Hizmet, Perakende Ticaret ve İnşaat Güven Endeksleri, Haziran 2024” raporu ve Merkez Bankası’nın reel kesim güven endeksi, sektörlerin şu anki işlerinin ve gelecek üç ayki beklentilerinin düştüğünü gösterdi. Bu düşüşlerin Merkez Bankası’nın istediği kadar olmadığını belirtirken “Üçüncü çeyrekte ekonomideki soğuma hızlancaktır” dedi.
TÜİK’e göre mevsim etkilerinden arındırılmış güven endeksi haziranda hizmet sektöründe aylık yüzde 1.5 azalarak 115.4, perakende ticaret sektöründe yüzde 2.6 azalarak 108.8 ve inşaat sektöründe yüzde 0.5 azalarak 87.9 puan oldu. Ayrıca Merkez Bankası tarafından açıklanan imalat sanayi ile ilgili reel kesim güven endeksi de aylık 1.9 puan azalarak 100.5 puana indi. Bu kapsamda mevcut mamul mal stokuna ilişkin değerlendirmeler endeksi artış yönünde etkilerken mevcut toplam sipariş miktarı, sabit sermaye yatırım harcaması, gelecek üç aydaki toplam istihdam, genel gidişat, son üç aydaki toplam sipariş miktarı, gelecek üç aydaki üretim hacmi ve gelecek üç aydaki ihracat sipariş miktarına ilişkin değerlendirmeler endeksi azalış yönünde etkiledi.
Nisandan bu yana soğuma emarelerinin görüldüğünü söyleyen Prof. Dr. Cem Çakmaklı, son verilere de yansıyan soğumanın Merkez Bankası beklentileri ve isteklerinin altında olduğunu belirtti. Enflasyonda hızlı düşüş için daha sert bir düşüşe ihtiyaç olduğunu belirten Çakmaklı, şunları söyledi: “Merkez Bankası yönetiminin sunumlarında sert soğuma beklentisi vardı ama olmadı. İkinci çeyrekte ilk çeyreğe göre daha soğumuş bir ekonomi oluştu ama istenilen kadar olamadı. Üçüncü çeyrekte şu ana göre daha sert düşüşler göreceğiz. Ama yine de enflasyon düşüşü için yeterli değil. Yıllıkta düşüşler başlayacak olsa da aylık bazda yüzde 3 ve üstüne yapışmış bir enflasyon var. Bunun yüzde 2 hatta 1’lere düşmesi gerek”
Yüzde 2.6: Perakende ticaret güven endeksindeki aylık düşüş
BELİRSİZLİK SÜRÜYOR
Perakende ticaret endeksindeki düşüşü değerlendiren Birleşmiş Markalar Derneği Başkanı Sinan Öncel ise haziranda satışların çok olumlu seyrettiğini ancak gelecek dönem belirsizliklerinin sürdüğünü söyledi. Öncel, “Şu an bizde hava güneşli haziran iyi geçti ama önümüzdeki yaz için turist sayısını ve şirketlerin ücret zamlarını görmemiz gerek. Bir de ülkemizden bağımsız bir şekilde dünyada yükselen savaş söylemleri de gelecek belirsizliğini artıyor” diye konuştu.
Endekslerdeki bu düşüşleri değerlendiren Türkiye Ekonomi Politikaları Vakfı Direktörü Prof. Burcu Aydın Özüdoğru, “Yerel seçim sonrasında, yüksek faiz ve sabit kurun etkisi reel sektörde kendini göstermeye başladı. Bunların üzerine bir de vergi artışı eklenecek” dedi. Prof. Dr. Fatih Özatay da sıkılaşma politikalarına dikkat çekerek “Sabrın sonu selamet mi? Yoksa taş çatlayacak mı? Sabır taşı çatlamazsa enflasyonu yılsonunda yüzde 40 civarına indireceğiz. Ama dünyada 6’ncı yüksek enflasyonlu ülke olmaya devam edeceğiz. Sabır taşı dile gelir de ‘değer mi’ diye sorarsa?” ifadelerini kullandı.
KAPASİTE KULLANIM ORANI DA GERİLİYOR
Ekonomideki soğuma üretim aşamasında da kendini gösteriyor. Merkez Bankası tarafından açıklanan imalat sanayi genelinde mevsimsel etkilerden arındırılmış kapasite kullanım oranı (KKO) da, önceki aya göre 0.4 puan azalarak yüzde 76.2 oldu. KKO, imalat sanayinde faaliyet gösteren 1738 işyeri tarafından İktisadi Yönelim Anketine verilen yanıtlar toplulaştırılarak değerlendirildi. Buna göre, mevsimsel etkilerden arındırılmamış KKO ise bir önceki aya göre değişmeyerek yüzde 76.3 seviyesinde sabit kaldı.
