‘Altın vize’ ya da ‘altın pasaport’ gibi isimlerle de anılan vatandaşlık ya da oturum izni almak için ülkelerin gayrimenkul alımı şartları son yıllarda çok gündemde. Türkiye’de de ev fiyatlarındaki artışla yeniden gözlerin çevrildiği uygulamada son gelişmeler yabancıların hem vatandaşlık alımını hem de satışla kar etmelerini de tartışmaların odağına taşıdı.
Türkiye’de gayrimenkul satışıyla vatandaşlık verilmesi gündemdeyken, bazı ülkelerin bu uygulamadan vazgeçme nedenleri incelendi.
Yüksek gelirli insanların başka ülkelerden vatandaşlık adına aldıkları gayrimenkul uygulamalarından bazı ülkeler vazgeçiyor. BBC Türkçe’de Onur Erem’in haberine göre, İspanya da bu ülkelere katılmaya hazırlanıyor.
İspanya Başbakanı Pedro Sanchez, konut fiyatlarına yönelik bu uygulamanın oluşturduğu sorunlardan bahsetmesiyle gözler yeniden ‘gold visa’ gibi uygulamalara çevrildi.
Yatırımcılar, yeni bir hayat, siyasi nedenler, ekonomik riskler ya da eğitim imkanlarından faydalanmak için “gayrimenkullu vatandaşlık” uygulamaların rağbet ediyor.
Ancak birçok ülkede artık hem sistemin kötüye kullanımı hem de konut fiyatlarındaki artış uygulamaları sonlandırıyor.
“Altın vize” ya da “altın pasaport” nedir?
‘Altın vize’, büyük bir yatırım karşılığında bir ülkede verilen oturum, yaşama ya da çalışma hakkı olurken, ülkelere göre meblağlar değişiyor.
Panama’da bir konuta 100 bin dolarlık yatırım yeterli olurken, Lüksemburg 21,4 milyon dolarlık finans yatırımı kabul ediyor.
‘Altın pasaport’ da yine ‘varlıklı’ kişilere, vatandaşlık ve eşdeğer haklar sunan bir uygulama oluyor.
London School of Economics’ten “Altın Pasaport: Milyonerler için Küresel Hareketlilik” kitabının yazarı Doç. Dr. Kristin Surak, “altın vize” veren yaklaşık 60 ülke olduğunu, yaklaşık 20 ülkenin yatırım yoluyla vatandaşlık sağladığını söylerken, şunları iletiyor: “Türkiye en çok vatandaşlık satan ülke.”
Surak’ın araştırmalarına göre, Türkiye’nin ‘altın pasaport’ uygulamasına yapılan başvurular, dünyadaki ‘yatırımla’ vatandaşlıkların yaklaşık yarısı.
Malezya ve Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) de popüler destinasyonlar olurken, Saint Kitts, Dominika, Vanuatu, Grenada, Antigua ve Malta da altın pasaport ülkelerden.
Avrupa Birliği içinde, Schengen nedeniyle vizesiz seyahat mümkün olurken, ‘altın vize’ başvurusunun en çok yapıldığı bölge oluyor. 2020 yılında AB’de altın vize veren 14 ülke varken, yüzde 70’inden fazlası Yunanistan, Letonya, Portekiz ve İspanya’ya yapılıyordu. Ancak bu ülkeler programları kısıtlamaya yöneldi.
İngiltere, zenginlerin mal varlıklarını getirmeleri halinde oturum iznini 2022 yılında sona erdirirken, 2023’te İrlanda altın vizeyi, Portekiz de mülk alımıyla oturum iznini kaldırdı.
Portekiz’de halen sermaye transferi ve araştırma faaliyetlerine yatırım yoluyla oturum izni uygulaması sürüyor.
Türkiye, 250 bin dolardan 400 bin dolara yükselttiği gayrimenkul satın alımıyla verdiği “altın pasaport” uygulamasını sürdürürken, son verilerde de vatandaşlık alımı sonrası ev satışına yönelenler ilgi çekti.
Cumhuriyet’ten Şehriban Kıraç’ın haberine göre, vatandaşlık için Türkiye’den ev alarak 3 yıl yasal süreyi dolduranlar döviz bazında da kar ederek konutlarını satmaya başladı.
Yurttaşlık hakkı kazanıldıktan sonra, ev fiyatlarındaki yükselişi de kullanan yabancılar, evlerini yüksek fiyatlardan satarak kâra geçiyor.
3 yıl önce 400 bin dolara alınan evler, bugün 1-1,5 milyon dolar ederken, yasanın çıktığı Mayıs 2012’den 2024 Şubat sonuna dek Türkiye’de yabancıların aldığı konut sayısı 384 bin 519 olarak görünüyor.
Vatandaşlık için gayrimenkul alımları ilk kabul edildiğinde 1 milyon dolar olurken, Eylül 2018’de 250 bin dolara inmişti. Ev fiyatlarındaki yükselişle tepkilerin yoğunlaşması üzerine 13 Haziran 2022’de 400 bin dolara çıkarılmıştı.
Yabancıya gayrimenkul satışı 2021 ve 2022 yılların zirve yaparken, 2023’te önceki yıla göre yarı yarıya düşmüştü. 2022 yılında toplam konut satışlarının yüzde 4,5’i yabancılar yapılmıştı.
İstanbul Emlakçılar Odası Başkanı Nizameddin Aşa, yabancıların ‘üç yıl konutu satmama şartını’ dolduranların gitmeye başladığını ifade ederken, ‘500 bin liraya aldığı evi 3 milyon liraya satıp gidiyor’ ifadelerini kullandı.
