stüdyoları, İlkay Arıkan moderatörlüğünde ‘Ekonomi Sohbetleri’ kapsamında FORSETİ Danışmanlık A.Ş Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Tuncay Yıldıran’ı ağırladı.
Moderatör İlkay Arıkan, FORSETİ Danışmanlık A.Ş Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Tuncay Yıldıran ile birlikte aynı ocakta yetiştiklerini belirterek sözü Yıldıran’a bıraktı.
‘Kripto para’ ifadesi yerine ‘kripto varlık’ ifadesinin kullanımının daha doğru olduğunu dile getiren Tuncay Yıldıran kripto varlığı şöyle açıkladı:
“Bu aslında genelde yapılan temel hatalardan bir tanesi. Bir alım satım platformuna gittiğinizde orada listelenmiş olan kripto varlığı görüyorsunuz. Ama ne yazık ki bu platformlarda işlem gören bütün kripto varlıklar, genel bir terminoloji olan kripto para olarak ifade ediliyor. Halbuki kripto para çok daha özel bir alt kümeyi ifade eden bir tanımlama. O yüzden kripto varlık demek, daha doğru bir ifade. Kripto varlık kendi içerisinde coin’ler ve token’lar olarak iki tane alt kümeye ayrılıyor. Coin’lerin özelliği, kendilerine ait bir blok zinciri olması. Coin aslında mal ve hizmet alım satımında bir ödeme aracı olarak kullanılan kripto ekosisteminde varlıklar. Token’lar ise kendisine özel bir blok zinciri olmayan genellikle etelyum blokzinciri üzerine yazılmış olan kripto varlıklar. Genelde yerleşmiş olan bir ifade var; token ya da tokenizasyon. Coin’ler aslında kripto ekosisteminde token’ler dahil olmak üzere mal hizmet alıp satımında kullanabileceğimiz varlıklar. Kripto para aslında coin demek. Token’lar ise daha adet olarak fazla ancak mal ve hizmet alımında kullanılmayan sadece belirli hizmetlerden faydalanmak amacıyla kullanılan demek.”
FORSETİ Danışmanlık A.Ş Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Tuncay Yıldıran, token’ların da alt kategorileri olduğunu söyledi. Yıldıran, “Tokenlara geldiğimiz zaman, token’ların da alt kategorileri var. Türkçe terminoloji olarak bir hizmet alım satımında kullanılan jetonlar olarak tabir edebileceğimiz utility token’lar var. Bunlar aslında belirli bir projede ya da senaryoda katılım katkı ya da bazı avantajlar sağlayan token’lar. Spor kulüplerinin çıkarmış oldukları şeyleri aslında birer token olarak tanımlamak daha anlamlı.” dedi.
“Türkiye’de yapılan ihraçlarda aslında Türkçe sirküler var”
Soru-Bunlar satın alanlara ne gibi fayda sağlıyor? / Her spor kulübünün çıkardığı token, yatırımcısına birbiriyle aynı hizmeti mi sunuyor.?
En sık sorulan soruların ‘Hangisine yatırım yapacağız.?’ oluyor diyen Yıldıran, “Aslında bakarsanız, bir halka arzda ihraç edilen paya ilişkin olarak onun özelliklerini söyleyen bir izahname var. Aslında coin’ler ve token’lar için de whitepaper denilen izahname benzeri birer doküman var. Bu doküman, o coin’in özelliklerini gösteriyor. Kaç adet ihraç edilecek? Belirli durumlar bu token’lar yakılacak mı? Nasıl kullanılacak? Bu token’lar üzerinden gelir elde edilebilecek mi? diye aslında her kripto varlık ihracatında yayınlanan bir whitepaper var. Whitepaper yerine sirküler demek daha doğru olabilir.” şeklinde konuştu.
Yıldıran, her coin ve her token’ın altında bir projenin olduğunu vurgulayarak, yapılması gerekenin hangi kripto varlığa yatırım yapılacağına karar verme noktasında niye ihraç edildiğini ve o token’ı elde tutmanın sağlayacağı avantajları ortaya koyan sirkülerin okunması olduğunu ifade etti.
Yatırımcıların ‘kısa sürede ne kadar para kazanırım.?’ Mantığıyla kripto varlıklara yatırım yaptığını söyleyen Tuncay Yıldıran, “Genelde yatırımcılar, ne yazık ki kısa sürede ne kadar para kazanırım? Mantığıyla bu kripto varlıklara yatırım yapıyor. Yatırımcıların bence ilk yapması gereken şeylerden bir tanesi, almayı düşündükleri token veya coin’in niye üretildiğini, hangi haklara sahip olduklarını, ne zaman yakılacakları bilgileri biliyor olmaları lazım. Türkiye’deki kripto varlık platformları da coin ve token ihraç ediyor. Doğal olarak Türkiye’de yapılan ihraçlarda aslında Türkçe sirküler var.” İfadelerine yer verdi.
Yıldıran, coin ve token’ı iki tane farklı alt küme kripto varlığı olduğunu söyledi. Yıldıran konuşmasında, “Coin ve token iki tane farklı alt küme kripto varlığı. Bu kripto varlığı nerede saklayacağız? Kripto varlık cüzdanı diye bir kavram var. Genelde bilinen cüzdan mantığından farklı olduğunu da söylememiz gerekiyor. Terminolojide yapılan en büyük hatalardan birisi de şu: Kripto varlık cüzdanında, kripto varlıklar saklanmaz. Kripto varlık cüzdanında saklanan şey, o kripto varlığın üretildiği blok zinciri erişime imkanı sağlayan anahtar saklanır. Siz o anahtarı kullanmak suretiyle blok zincire erişirsiniz ve transfer işlemini gerçekleştirirsiniz.” ifadesini kullandı.
Soru-Ne kadarlık bir süre oluyor?
Yazma sistemi ifadesinin aslında konsensüs mekanizması olarak geçtiğinin altınbı çizen Yıldıran şöyle devam etti:
“Bu tamamen blokzincire bağlı. Blokzincire ve blokzincirin kullanmış olduğu yazma sistemine bağlı. Yazma sistemi ifadesi aslında konsensüs mekanizması olarak geçiyor. İki tane en çok kullanılan konsensüs mekanizması var. Son dönemde bu hızı artırmak amacıyla farklı hibrit konsensüs mekanizmaları da oluşturuldu. Ancak şu anda en çok bilinen bitcoin ve ethereum özelinde baktığımızda her ikisi de şu anda proof of stake e geçme çabaları içindeydi. İş kanıtı yöntemi en çok kullanılan yöntemlerden bir tanesiydi. Bitcoin hala daha aynı yöntemi kullanıyor. Temel amaç, blokzincir aslında öyle ilginç bir yapı ki, zaten bu ekosistemde belki de hak etmiş olduğu iltifatı hiçbir zaman kazanamayan net blokzincir oldu.”
“Blokzincir mekanizmasında yüzde 51, gücüne sahip olmanız durumunda manipüle etme şansınız var”
Moderatör İlkay Arıkan, altta yatan teknolojinin kimseyi ilgilendirmediğini dile getirdi.
FORSETİ Danışmanlık A.Ş Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Tuncay Yıldıran, dünya üzerinde doğrunun tek kanıt yeri olarak tanımlanan bir yapıdan bahsedildiğini vurguladı.
‘Blokzincir mekanizmasında yüzde 51, gücüne sahip olmanız durumunda manipüle etme şansınız var’ diyen Yıldıran, “Oradaki teknoloji, inanılmaz bir teknoloji. Dünya üzerinde doğrunun tek kanıt yeri olarak tanımlanan bir yapıdan bahsediyoruz. Öyle bir yapıdan bahsediyoruz ki, gerçekleşen işlemi geri almak ve manipüle etmek neredeyse imkansıza yakın. Blokzincir mekanizmasında yüzde 51, gücüne sahip olmanız durumunda manipüle etme şansınız var. Bir sürü terminaloji var. Madencinin yaptığı şu: Ben aslında blok zincirde şöyle bir talimat veriyorum. Tuncay’dan bir bitcoini al, İlkay’a gönder. Bu yaptığımız aslında bir işlem. Ben bu talimatı blokzincire gönderdikten sonra iş kanıtını üstlenen binlerce, on binlerce bilgisayar, blok zincirdeki bu işlenmemiş talimatı alıyor, belirli bir kriptografik bilmece çözer gibi milyonlarca deneme yanılma yöntemiyle doğru kodu buluyor ve blok zincire ‘evet’ diyor. Tuncay, İlkay’a gönderecek bir bitcoine sahipti ve bunu blok zincire kaydediyor. Aynı anda bu talimatı işlemeye çalışan diğer madenciler artık bunu işlemekten vazgeçerek, yenilerine bakıyor. Platformlarda işlem yapıyoruz. Paramızı yatırarak, kripto varlık satın alıyoruz. Bu işlemler sonucunda ben eğer kendi cüzdanıma bu varlığı çekmediğim sürece aslında bu kripto varlıklar platformların cüzdanlarında kalıyor. Bu varlıklar borsalarda kalıyor. Ben eğer kendi cüzdanıma çekersem, borsanın kötü niyetli davranışlarına karşı koruyabilirim.” diye konuştu.
Bitcoin veya kripto varlık yatırım aracı mıdır? diye tartışmalara da değinen Tuncay Yıldıran, şunları kaydetti:
“Bitcoin veya kripto varlık yatırım aracı mıdır? diye tartışmalar oluyor. Ben her zaman kripto varlıkları haksız yere suçladığımız görüşündeyim. Kripto varlıkların varoluş sebebi, yatırım aracı olmak değil. Yatırım aracı olsun diye ihraç edilmiyorlar. Biz insanlar olarak onlara birer yatırım aracı adını verdik. Yatırım aracı olmak gibi bir derdi olmayan kripto varlıklara ‘siz yatırım aracı değilsiniz’ diyoruz. Bu aslında en temel problemlerden bir tanesi diye düşünüyorum. Borsalar, hisse senetleri, takas bank, müşteri bazında saklama, merkezi kayıt kuruluşu öncesindeki döneme benziyor. Kripto varlıklar ekosisteminde 15 senelik bir geçmişten bahsediyoruz. Elbette ki burada da denemeye yanılma yöntemiyle doğruyu bulacağız. Son dönemlerde regülasyonlar, saklama sistemine ilişkin farklı yapılar değerlendiriliyor. Bir çaba var ancak daha katedilmesi gereken bir yol var. Kripto varlıklara inanan bir insan olarak bana kripto varlıklara karşı bu güvensizlik çok doğru bir tavır değilmiş gibi geliyor.”
Moderatör Arıkan’a göre, dünyadaki finansal başarısızlıklara ve ülkemizde daha yakından bildiğimiz finansal başarısızlıklara bakıldığı zaman kulaktan kulağa anlatılan hikayeler, insanların bu konuda tereddütle yaklaşmasına neden oluyor.
Soru- 1980’lerde bankerlik krizi, 1990’larda kurulan diğer halka açık holding yapıları ve 2000’lerdeki internet şirketleri patlaması herkesin bir şekilde heyecanla para yatırıp, para kaybetmesine neden olduğu için kripto da 2020’lerde ortaya çıkan böyle bir öğrenme sürecinden sonra kendi rayına oturacak bir yatırım aracı mı.?
Tuncay Yıldıran, kripto varlık deyince, insanların dokunamadığı alıp kurcalayamadığı bir şeyden bahsedildiğine değindi.
“Her blokzincirinin ayrı bir cüzdanı var”
Yıldıran, “En büyük handikap, 2017-18 döneminde bitcoinin fiyat artışı döneminde insanların işin aslında elbette ki teknik detayını çok iyi bilmek zorunda değilsiniz. Ancak kripto varlık kavramı konusunda biraz meraklı olup alım satıma yönelmiş olsa idik, belki de daha anlamlı olacaktı. Hisse senedi, tahvil ve diğer yatırım araçları çok uzun süredir tanıdığımız bildiğimiz yatırımlar.” dedi.
‘Cebimdeki cüzdana mı benziyor’ tepkilerini aldıklarını söyleyen FORSETİ Danışmanlık A.Ş Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Tuncay Yıldıran,”Her blokzincirinin ayrı bir cüzdanı vardır. Blok zincirlerinin arasında geçişleri yapacak bazı yazılımlar var ancak onlar da farklı defectleri içeriyor. Özellikle hacklenme konusunda çok ciddi problemleri var o ara yazılımların. Teknoloji ve sanallık işin ucunda olduğu için alışkın olmadığımız bir şey olduğumuz için anlamakta zorlanıyoruz. Öğrenme sürecini tam olarak yaşamadan bitcoinin çok ciddi fiyat hareketleri nedeniyle birden bire bir yatırım aracı olmasından dolayı olduğunu düşünüyorum.” şeklinde konuştu.
Kendi yaşamından örnek veren Moderatör Arıkan, Yıldıran’a şu soruyu yöneltti:
“Çocuklar doğduktan sonra ufak tefek klasik yatırım araçlarıyla onların adına yatırımlar yapmıştım. Kendi kararlarını verecekleri yaşlara geldikleri zaman bu varlıkları satıp kripto varlıklarda değerlendirdiler. Bu hafta kripto dünyasında uzun zamandır görülmemiş değer düşüşleri yaşandı. İki önemli borsanın birleşmesiyle ilgili bir süreç yaşandı.
Soru- Niye bu fiyat düşüşleri yaşandı? “
“İnanılmaz bir tedirginlik var”
FORSETİ Danışmanlık A.Ş Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Tuncay Yıldıran, piyasanın başlı başına tam olarak anlaşılmadığı belirterek, “Kripto varlıkların yeni bir yatırım aracı olmasından, tam olarak anlaşılmamış olmasından, devletlerin bu varlıklara nasıl davranacaklarının netleşmemiş olmasından inanılmaz bir tedirginlik var. Basın yayın organlarına baktığınız zaman, iyi haberler hiçbir zaman göremezsiniz. Bu piyasa başlı başına tam olarak anlaşılmadığı için inanılmaz tedirgin bir piyasa.” dedi.
‘Dünya üzerinde hiçbir finansal kuruluşun iki gün içerisinde 6 milyar dolarlık bir para çekme talebini karşılayabileceğine inanmıyorum.’ diyen Yıldıran, FedEx’in müşteri varlıklarını hukuka aykırı olarak kullandığı ya da harcadığı anlamına da gelmeyeceğinin altını çizdi.
Yıldıran, ”Coindeks bunu yayınladıktan sonra piyasada çok yakın zamanda yaşadığımız benzer yapıdaki bir şirket, likitide sıkıntısı nedeniyle ödemeleri yerine getiremedi ve battı. İnsanlar bu finansal tablolarda aslında fonun neredeyse yüzde 98’e yakın varlıklarının Senberkman token’ları olduğunu öğrenince, bir FedEx’den yatırımcılar paralarını çekmek için talepte bulundu. 6 milyar dolarlık bir para çekme talebi geldi. “ ifadesini kullandı.
“Hiçbir banka şu anda kapısına yığılan müşterinin parasını aynı anda veremez.”
Yatırımcının parasını korumak için kural seti gelmesi gerektiğini düşünen Arıkan, şunları söyledi:
“Hiçbir banka şu anda kapısına yığılan müşterinin parasını aynı anda veremez. Ancak bunu birebir saklama yaptığını iddia eden kurumların yapması lazım. Eğer borsalar artık kendilerini bir borsa olmaktan çok borsa banka arasında bir yapıda konumlandırdılarsa demek ki o zaman bunlara da tekrardan bir yatırımcının parasını korumak için kural seti gelmesi gerekir.”
Soru- Dünyada ve Türkiye’de kripto varlıklarla ilgili ve borsalarıyla ilgili düzenlemeler ne durumda.? İlerleyen; tam anlamıyla yatırımcıları tatmin eden düzenleme yapan bir ülke var mı.?
FORSETİ Danışmanlık A.Ş Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Tuncay Yıldıran, kripto varlıklara ilişkin düzenlemeleri çok ilginç bir şekilde düzenleyici otoriterler tarafından sızdırıldığını iddia etti.
Yıldıran, “. Bu benzer şeyi Avrupa Birliği bölgesindeki NIKA düzenlemesinde gördük. 2020 Eylül’de birden bire AB’deki NIKA düzenlemesi sızdırıldı. Bizde de iki tane kanun tasarısı vardı. O da birden bire piyasaya çıktı. Geçen hafta içerisinde Amerika Birleşik Devletleri’nde de kripto varlıklara ilişkin bir kanun tasarısı yine aynı yaklaşımla sızdırıldı.
Düzenlemeyle ifade ettiğimiz şey, alım satım platformlarının düzenlenmesi. Şu andaki mevcut hukuk düzeninde aslında kripto varlık alım satımını gibi konuları düzenleyecek hükümler var. Bu alan tamamen düzenleme dışı değil. Ancak platformlara özgü bazı düzenlemeler getirilmesi gerekiyor. “ diye konuştu.
Soru- Türkiye’de yaşadığımız olumsuz gelişmeleri dikkate aldığında bu riskleri dikkate alan onlara cevap verecek bir yapının olması anlamlı değil mi sence de.?
Yıldıran, “Finansal kuruluşlar arasında eğer sizin önlemeye çalıştığınız kredi riski ve belirli risk parametreleri varsa bunlar arasında çok büyük düzenleme yaratmamanız gerekiyor. Risklerini öngöremediğiniz için çok ağır kurallara tabi kılmak o piyasayı doğmadan öldürebilme sonucunu yaratıyor. Özellikle kripto varlık ekosisteminde blok zincirde engelleyemediğiniz sürece, Türk vatandaşı yurt dışındaki platformlarda hesap açamaz gibi bir engelleme şansınız yok.” ifalerine yer verdi.
‘İnternetin bugün ulaştığı imkanlar çerçevesinde bu tür yasaklarla olmayacak’ diyen moderatör İlkay Arıkan, “Kendini kurulu düzene mualif, anarşik bir yapı olarak gören kripto evrenine karşı düzenleyiciler de herhalde normal rutinin dışarısında bu yöntemlerle biz böyle bir hazırlık yaptık demeden düzenleme yapmaya çalışıyorlar diye düşünüyorum.” diye konuştu.
FORSETİ Danışmanlık A.Ş Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Tuncay Yıldıran konuşmasına şöyle devam etti:
“Türkiye’deki taslak açısından baktığımız zaman, biraz daha kısıtlayıcı bir taslak. İkinci taslak birazcık daha cari durumu veya mevcut durumu blok zincirde engellenemez olmasına daha yakın bir taslak gibi görünüyor. Sektörde ve kamuoyunda halen bu ikinci taslağa da çok ciddi eleştiriler de geliyor. Hiçbir ülke kamusu, devlet otoritesi kendi vatandaşını tamamen yurt dışındaki platformlara karşı aciz ve zayıf bırakmak istemez. Elbette bu düzenleme belli kural ve kısıtlamaları içerecektir. Ancak bu kural ve kısıtlamalara dönüp baktığınızda yatırımcıları da koruma amacına da yönelik kurallar ve kısıtlamalar.”
Arıkan ise konuşmasında, “Teknolojinin bizi nereye götüreceğini çok bilmiyoruz. Tahmin de edemiyoruz. Ediyorsak da bu büyük yanılma paylarını içeriyor. Dolayısıyla kripto evrenine ilişkin Tuncay beyin açıklamaları umuyorum ki berraklaşmasına neden oldu.” sözlerine yer verdi.
