Türkiye Müteahhitler Birliği’nin (TMB) hazırladığı 2022 yılının ilk yarısına yönelik İnşaat Sektörü Analizi Raporu’na göre, artan girdi maliyetleri sonucunda yüzde 7,2 gerileyen inşaat sektöründe faaliyetler durma noktasına geldi. Sektörün takipteki kredi miktarı ise 30 milyar Türk lirası düzeyinde.

TMB 2022 yılının ilk yarısına yönelik İnşaat Sektörü Analizi Raporu’nu açıkladı. Buna göre, inşaat sektörü, 2022 yılının ilk çeyrek döneminde ekonominin sergilediği yüksek büyüme performansından yararlanamadı. Sektörde yatırımlardaki düşüş ve artan girdi maliyetleri sorunuyla birlikte faaliyetler yeniden durma noktasına geldi. Yılın geri kalanı için enflasyonla mücadele adımlarıyla Rusya-Ukrayna savaşının doğrudan ve dolaylı yansımaları sektörün yurt içi ve yurt dışı projeleri üzerinde belirleyici olacak. 2021 yılında yüzde 5,2 olan sektörün gayri safi yurt içi hasıladan (GSYH) aldığı pay da yüzde 4,4 oranına kadar geriledi.

İnşaat Sektörü Analizi Raporu’nda ayrıca şu değerlendirmeler yapıldı:

“GİRDİ MALİYETLERİ SORUNU SAVAŞLA KRİTİK BİR HAL ALDI:

Girdi maliyetleri sorunu Rusya-Ukrayna savaşıyla birlikte kritik bir hal aldı. Türkiye İstatistik Enstitüsü (TÜİK) İnşaat Maliyet Endeksi’nde geçen çeyrek dönemde rekor seviyeler izlenmeye devam etti. Söz konusu endeks, nisan 2022’de yıllık bazda yüzde 106,6 ve aylık bazda da yüzde 6,1 yükseldi. Bu dönemde yıllık olarak alt endeksler olan malzeme endeksi yüzde 133,7, işçilik endeksi ise yüzde 43,7 arttı. Bir diğer kırılım olarak yine geçen yılın aynı ayına oranla bina dışı yapıların inşaatında (kamu alt yapı projeleri) malzeme endeksinin yüzde 146’ya varan oranda yükselmesi dikkat çekmişti. Maliyet artışları konut fiyatları üzerinde de yukarı yönlü baskı yaratmaya devam ediyor. Hafta başında açıklanan mayıs ayı verilerine göre de İnşaat Maliyet Endeksi, yıllık bazda yüzde 105,73 ve aylık bazda da yüzde 3,97 oranında yükselişini sürdürdü.

HAKEDİŞ ÖDEMELERİNDE DİKKAT ÇEKEN GECİKMELER VAR:

Finansal koşullardaki belirsizlikle birlikte sektörde hakediş ödemelerinde dikkat çeken uzun süreli gecikmeler ve artan vergi yüküyle birlikte yüksek borçluluk devam ediyor. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun (BDDK) verilerine göre, inşaat sektöründe kullanılan nakdi kredi toplamı 2022 mayıs ayında yıllık yüzde 51 artışla 513,5 milyar TL oldu. Sektörün takipteki kredi oranı 30 milyar TL ile toplam kredi tutarının yaklaşık yüzde 6 seviyesinde. İstihdam potansiyeliyle de öne çıkan inşaat sektöründe TÜİK’in Ücretli Çalışan İstatistikleri kapsamında nisan 2022 itibarıyla mevsim etkisinden arındırıldığında yıllık yüzde 4,4’e çıkan kayıp ayrıca dikkat çekti. Ağırlaşan mali sorunlar inşaat sektöründe yapılanma sürecinin tamamlanması konusunu da gündemin arka sıralarına itti.

KATMA DEĞERİ YÜKSEK PROJELER ÖNCELİKLENDİRİLMELİ:

Sektörde büyümeye dönüş için inşaat yatırımlarında canlanmaya ve öngörülemez düzeyde artan girdi maliyetlerinin yarattığı sorunun çözümüne ihtiyaç duyuluyor. Özellikle kamunun yatırım programlarının bu çerçevede yol gösterici olmasına ihtiyaç duyuluyor. Bu kapsamda kamu yatırım programında bir önceliklendirme yapılmasında ve daha fazla ekonomik ve sosyal katma değer yaratacak projelerin tercih edilmesinde yarar görülmektedir. Sektörün içinde bulunduğu ekonomik sıkıntılara ilişkin bir diğer ihtiyaç; yükseltilmiş olan stopaj ve KDV tevkifat oranlarının en azından eski düzeylerine çekilmesi oldu.

KONUT PİYASASINDA ARZ-TALEP DENGESİZLİĞİ ARTTI:

Yaşanan yüksek maliyet artışlarının ağırlıklı etkisiyle konut fiyatlarında artış ile birlikte yeni konut üretiminde temkinlilik, hatta gerileme izlendi. Olağanüstü bir dönemden geçişin ağırlıklı etkisiyle dengesizliklerin izlendiği piyasa koşullarında orta ve dar gelirli kesim için konut sahibi olmak giderek zorlaştı. İnşaat imalatını finanse edebilecek çözümler gerekiyor. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın konut fiyatlarında payı yüksek olan arsa maliyetlerinin azaltılmasına yönelik çalışmaları bu açıdan büyük önem taşıyor.

İLK EL SATIŞLAR HAREKETLENDİRİLMELİ:

Özellikle sektörle birlikte sektörün doğrudan ve dolaylı etkileriyle ekonominin genelinin desteklenmesi kapsamında ilk el satışları hareketlendirecek adımlara ihtiyaç duyuluyor. İlk el konutlar, toplam satışlardan düşük pay almayı sürdürüyor. Ocak-mayıs 2022 döneminde ilk el satışların toplam satışlar içinden aldığı pay yüzde 28,4 oldu. Bu oran, 2018 yılında yüzde 47’lerdeyken düzenli olarak düşüşle geçen yılın aynı döneminde yüzde 30,9 oldu.

İKLİM KRİZİYLE MÜCADELE VE DİJİTALLEŞME ÖNEM TAŞIYOR:

Paris İklim Anlaşması kapsamında Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ile Avrupa Yeşil Mutabakatı (AYM) çerçevesinde Ticaret Bakanlığı tarafından koordine edilen çalışma grubu toplantılarında sektör, TMB tarafından temsil edilirken; inşaat faaliyetlerinin dönüşümünde şirketler için başta karbon vergisinin getireceği yükten endişe endişeleniliyor ve yeşil finansman konusunda kaynakların çeşitlendirilmesine duyulan ihtiyaç vurgulanıyor. Ayrıca AYM uyum sürecinde Türk inşaat sektörünün kapasite gelişiminde dijitalleşme büyük önem taşıyor.”

POTANSİYEL PAZAR KÖRFEZ BÖLGESİ

Öte yandan, “Dünyada Enflasyon Büyümeyi Unutturdu, Resesyon Riski Gündemde” başlığı ile yayınlanan analizde, küresel ve ulusal ekonominin yanı sıra inşaat sektöründe yılın ilk yarısına ilişkin veriler kapsamlı biçimde değerlendirildi.

Türk müteahhitlerin ocak – haziran 2022 döneminde yurt dışında 4,6 milyar dolarlık 132 yeni proje üstlendiğine işaret edilen raporda, mevcut pazarlarda daha aktif olunması ve yeni pazar arayışının hızlandırılması ihtiyacı vurgulandı. Çalışmada, “Artan petrol gelirleri Türk müteahhitlerin aktif olduğu coğrafyalarda fırsatlar sunmaktadır. Ayrıca diplomatik ilişkilerin son dönemde yeniden ısındığı Körfez bölgesi ve potansiyel pazar olarak takip edilen Sahra-altı Afrika’nın öne çıktığı görülmektedir” denildi.