Çin’in “Geleneksel Çin Çay Yapım Teknikleri ve İlgili Gelenekler” 29 Kasım günü UNESCO’nun İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirası Temsili Listesi’ne dahil edildi.
Çin’de bulunan binlerce çeşit çay ve çaydan yapılmış içecek arasında, Xinjiang Uygur Özerk Bölgesi’nde yaşayan tüm etnik grupların zekası ve deneyimini barındıran, çay yapım becerisi ve çay içme geleneği vardır, bunlar arasında Çin’de çeşitli düzeydeki İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirası Temsili Listesi’ne dahil edilen Hotan ilaç çayı (Karanfil, zencefil, mandalina kabuğu ve gül gibi 30 çeşidi aşkın ham maddeyi ufalayıp un haline getirip yapılan ilaç çayı) yapım becerisi, Moğolların söğüt çayı ve sütlü çayı ve Kazakların sütlü çay yapma becerileri bulunuyor.
Hotan ilaç çay yapım tekniği, 2021 yılında ulusal düzeydeki 5. grup İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirası Temsili Listesi’ne dahil edilirken, Çira İlçesi Kültür Merkezi koruma birimi olarak belirlendi. Tang Hanedanı döneminin ünlü bir tıp bilimcisi olan Wang Tao, “Wai Tai Mi Yao” adlı 40 ciltlik tıp eserinde ilaç çayının hazırlanma yöntemi ve endikasyonlarından bahsetti.
Kurak ve sıcak bir iklime sahip Taklamakan Çölü’nün güney kenarında yer alan Hotan bölgesinde yaşayan vatandaşlar iklime uyum sağlamak ve sağlığa özen göstermek amacıyla yöreye özgü ilaç çayını icat etti.
“İlaç çayı yapmaktaki ilk amaç ısıyı ve susuzluğu gidermekti, daha sonra çayın etkisini sürekli arttırmak için gerekli ham maddelere karanfil, zencefil, mandalina kabuğu, gül, nilüfer, karabiber, tarçın, papatya gibi 17 çeşit ürün daha eklenirken, mevsim ve hava durumu farkına göre, uygun tarifler de farklı ve şimdiye kadar 20’den fazla tarif geliştirildi.”
Hotan ilaç çayı yapım beceri mirasçısı Metkasim Menlik, mevcut Hotan ilaç çayının dalak ve mideyi güçlendirme, sindirime yardım sağlama, soğuk algınlığına iyi gelme ve menstrüasyonu kolaylaştırma gibi olumlu etkilere sahip olduğunu belirtti.
Xinjiang Somut Olmayan Kültürel Mirasları Koruma Araştırma Merkezi’nin yetkilisinin verdiği bilgiye göre, Hotan ilaç çayı yapım becerisi mirasçılarının hepsi eczacıdır ve tıp uzmanları ilaç çayı üzerinde sistematik derleme, özetleme ve kanıtlama çalışmaları yürüttü. Halihazırda, Hotan’daki yerel işletmeler farklı tariflerle paketli ilaç çayı ve demlenmesi kolay olan poşetli çayları üreterek, çayların korunması ve tanıtılması için daha kolaylıklar sağlıyor.
Moğolların söğüt çayı yapım becerisi Xinjiang Uygur Özerk Bölgesi düzeyinde Somut Olmayan Kültürel Mirasları Temsili Listesi’ne alındı. Söğüt çayı, kurutulmuş yabani beyaz söğüt goncalarından yapılır. Demlerken etrafa güzel koyu koku yayan ve rengi yavaş yavaş sararan ve tadı hafif ekşi olan söğüt çayı, vücüt ıssını giderme gibi olumlu etkilere sahiptir. Bu çay daha önceleri nispeten az üretildiği için bir mücevher olarak görülüyordu.
Moğol sütlü çayı yapım becerisi, Bayinğolun Moğol Özerk İli’nin Somut Olmayan Kültürel Mirasları’nın temsili projesidir. Taze süt, tuz ve içme suyu beraber kaynatarak yapılan sütlü çay, mideyi ısıtır, susuzluğu giderir, karın doydurur ve sindirime yardım sağlar. Dolayısıyla sütlü çay Xinjiang’ın hayvancılık ve yayla bölgelerinde yaşayan etnik gruplardan vatandaşların günlük yaşamının vaz geçilmez içeceğidir. Ülkenin Hunan, Hubei, Shanxi ve Anhui bölgelerinde üretilen Fu tuğla çayı ve kırmızı çay da sütlü çay malzemelerinin başında gelir.
Hunan’dan Fu tuğla çayı yapım becerisinin ulusal düzeyde temsilci varısçısı Liu Xingyi, 2022 yılı “Xinjiang Güzel Bir Yer” temalı Xinjiang’a doğrudan yardım sağlayan 19 eyalet ve kente ait Somut Olmayan Kültürel Miraslar sergisinde, “Xinjiang’ın sütlü çay yapma becerisini de, çayın sonraki kuşaklara aktarılmasının bir yöntemi ve tarihte çeşitli etnik gruplardan vatandaşların değişim ve kaynaşma sürecindeki yaratıcılığının simgesi diyebiliriz, bu beceri çay kültürünün ifade biçimini zenginleştirdiği gibi, Çin ulusunun yaratıcılık yeteneğini gözler önüne seriyor” dedi.
Her düzeyde somut olmayan kültürel mirasların temsili projeleri listesine dahil edilen çay yapım becerilerinin dışında, Xinjiang’da ayrıca nesillerdir üretilen Lopnur keten tohumu çayı, gül çayı, karaağaç yaprağı çayı, krizantem çayı, çıçırgan otu çayı, çiçek ve meyve çayı, karışık bitkisel çayı gibi birçok çeşit belli oranda sağlık etkisine sahip çaylar bulunuyor.
Kaynak: Çin Uluslararası Radyosu
