Devletin varlığı ve işleyişi hem maddi hem de manevi boyutları içerir. Maddi yön, ülkesi, nüfusu, egemenliği, kurumları, hukuk kuralları ve ekonomik kaynakları gibi somut unsurları kapsar. Manevi yön ise millet bilinci, meşruiyet, toplumsal sözleşme, adalet anlayışı, değerler, idealler, güven ve dayanışma gibi soyut bağları ifade eder. Güçlü ve sürdürülebilir bir devlet için hem maddi gücün hem de manevi değerlerin sağlam olması büyük önem taşır. Maddi güç manevi değerlerle desteklenmezse devlet zayıflayabilir ve meşruiyetini kaybedebilir.
Türk Milliyetçileri “Devletin ha ekmeğini yemişim, ha uğruna kurşun” diyerek devleti hep manevi yönüyle ele aldılar ve devlet cihazını yöneten devletin maddi yönünü hiç dikkate almadılar. Halbuki devletin hem maddi hem de manevi yönleri vardır ve bu iki boyut, bir devletin varlığını, işleyişini ve toplumla olan ilişkisini şekillendirir. Devletin maddi ve manevi yönünü kısaca ele alalım:
Devletin Maddi Yönü
Devletin maddi yönü, somut, fiziksel ve kurumsal unsurları ifade eder. Bu unsurlar genellikle görülebilir, ölçülebilir ve belirli bir düzen içinde işleyen yapılardır. Başlıca maddi unsurlar şunlardır:
- Ülke (Coğrafi Alan): Devletin egemenlik alanını oluşturan belirli bir toprak parçasıdır. Sınırları belirlenmiş kara, deniz ve hava sahasını kapsar. Bir devletin varlığı için bu fiziki alan zorunludur.
- Nüfus (İnsan Topluluğu): Devletin üzerinde yaşadığı ve yönettiği insan topluluğudur. Bu topluluk, devletin hizmetlerinden yararlanan ve kurallarına uyan vatandaşlardan oluşur.
- Egemenlik (Siyasal İktidar): Devletin kendi ülkesi üzerinde ve uluslararası alanda bağımsız ve üstün bir iradeye sahip olmasıdır. Bu, devletin yasama, yürütme ve yargı yetkilerini kullanma gücünü ifade eder. Egemenlik, otoritenin tek meşru kaynağı olmayı ve dış müdahalelerden bağımsız olmayı içerir.
- Kurumlar ve Yapılar: Devletin işleyişini sağlayan somut kuruluşlardır. Bunlara yasama (meclis), yürütme (hükümet, bakanlıklar, idare) ve yargı (mahkemeler) organları ile ordu, polis, vergi daireleri, eğitim kurumları, sağlık kuruluşları gibi kamu hizmeti veren tüm yapılar dahildir. Bu kurumlar, hukuki kurallara göre belirli görevleri yerine getirir.
- Hukuk Kuralları ve Yaptırım Gücü: Devletin koyduğu yazılı ve somut hukuk kuralları (yasalar, yönetmelikler vb.) ve bu kurallara uyulmaması durumunda uygulanan zorlayıcı tedbirlerdir. Devletin yaptırım gücü, düzeni sağlamak için fiziksel güç kullanma yetkisini de içerir (örneğin, polis ve ordu aracılığıyla).
- Ekonomik Kaynaklar: Devletin faaliyetlerini sürdürmesi için gerekli olan maddi varlıklar ve gelirlerdir (vergiler, doğal kaynaklar, kamu mülkiyeti vb.).
Devletin Manevi Yönü
Devletin manevi yönü, daha soyut, kültürel, psikolojik ve toplumsal bağları ifade eder. Bu unsurlar, bir toplumu bir arada tutan, devlete karşı aidiyet duygusu oluşturan ve devletin meşruiyetini sağlayan değerlerdir. Başlıca manevi unsurlar şunlardır:
- Millet Bilinci ve Ortak Kimlik: Bir araya gelen insan topluluğunu millet yapan ortak değerler, tarih, kültür, dil, gelenek ve ortak bir gelecek ideali gibi unsurlardır. Millet bilinci, bireylerin devlete aidiyet duymasını ve ortak hedefler doğrultusunda birleşmesini sağlar.
- Meşruiyet ve Rıza: Devletin otoritesinin sadece zorlayıcı güce değil, aynı zamanda halkın rızasına ve devlete duyduğu inanca dayanmasıdır. Halkın devleti ve onun kurallarını gönüllü olarak kabul etmesi, devletin manevi gücünü pekiştirir.
- Toplumsal Sözleşme ve Adalet Anlayışı: Toplumun bireyleri arasında zımni bir anlaşma olduğu fikri; bireylerin belirli hak ve özgürlüklerinden vazgeçerek, devletin kendilerini korumasını ve adil bir düzen sağlamasını beklemesidir. Adalet, eşitlik, özgürlük gibi evrensel değerler, devletin manevi temelini oluşturur.
- Değerler ve İdealler: Devletin temsil ettiği ve koruduğu ahlaki, siyasi ve sosyal değerlerdir. Örneğin, Türkiye Cumhuriyeti’nin Anayasası’nda belirtilen demokratik, laik, sosyal bir hukuk devleti nitelikleri, insan haklarına saygı, Atatürk milliyetçiliğine bağlılık gibi ilkeler, devletin manevi yönünü oluşturan temel değerlerdir.
- Güven ve Dayanışma: Halkın devlete olan güveni ve toplum içindeki bireylerin birbirine ve devlete karşı hissettiği dayanışma duygusu. Bu duygular, kriz anlarında veya ortak hedeflere ulaşmada büyük önem taşır.
Özetle, maddi yön devletin fiziki ve kurumsal yapısını, manevi yön ise bu yapının ruhunu, temel değerlerini ve toplumsal bağlarını oluşturur. Bir devletin güçlü ve sürdürülebilir olması için her iki yönün de sağlam olması büyük önem taşır. Maddi güç, manevi değerlerle desteklenmediği takdirde, devletin varlığı zayıflayabilir ve meşruiyetini kaybedebilir.
