Dünyanın gündemine oturan çatışmalardan önceki haftalarda “Araplara Ölüm” diye bağırılan aşırılıkçı bir gösteri düzenlenmiş, Ortodoks Yahudiler saldırıya uğramış ve Filistinlilerin Ramazan’ın ilk haftalarında Doğu Kudüs’te yer alan sevdikleri bir bölgede ibadet etmesine izin verilmemişti. Harem-i Şerif’le doğrudan bağlantısı olmayan olaylar burada da tansiyonu yükseltti.
Kudüs’te olan ancak Harem-i Şerif’te yer almayan Şeyh Cerrah mahallesindeki Filistinlilerin zorla tahliye edilerek yerine Yahudi yerleşimcilerin getirilmesi için uygulanan İsrail baskısı adeta son damla oldu. Direnen Filistinliler, İsrail yönetimini çatışarak durdurmayı başardı.
Araplar, savaşı İsrail kentlerine taşıdı
İsrail’de yaşayan Arapların sivil savaş başlatması karşısında İsrail ordusu hazırlıksız yakalandı. Orduyu Ramallah ve Gazze sınırında konuşlandıran İsrail, Arapların şehirlerde kontrolü ele geçirmesi üzerine sürprizle karşılaştı. İsrail Başbakanı Netenyahu, Lod şehrinde Arapların kontrolü ele geçirmesi üzerine şehre askeri takviye yapılması emri verdi.
Son 10 Saatte olayların akışı;
- İsrail Başbakanı Benjamin Netanyahu, Gazze Şeridi’ndeki Hamas hareketinin militanlarının Yahudi devletinin topraklarını bombaladıkları için “çok yüksek bir bedel” ödeyeceğini söyledi.
- İsrail Savunma Bakanı Benny Gantz, iç isyanı durdurmak için tüm “sınır muhafızları” şirketlerine Lod şehrine gitme emri verdi.
- İsrail’in Lod kasabasında Yahudiler, sinagoglardan kutsal eşyaları çıkararak şehri terk etmeye başladılar.
İsrail’in Haifa kentinde Araplar sokaklara çıktı. İsrail polisi ise birbiriyle kavga etmeye başladı. Şehirde kaos yaşandığı bildirildi. - İsrail’de Başbakan Netenyahu’ya tepkiler gösterilmeye başlandı. Yahudiler, Netenyahu’nun Başbakanlığı kaybetmemek için Kudüs’ü de İsrail’i de yaktığını söylediler.
- İsrail Başbakanı Netanyahu yönetimi, Arapların sosyal medya üzerinden organize olması nedeniyle Facebook, Twitter ve TikTok’a müdahale edilmesi emrini verdi.
- İsrail, Gazze sınırına tank ve ağır askeri ekipman sevk etti.
- İsrail’in Merkez Bölgesi’nde bulunan Kalansuva şehrinde sokaklar Arapların kontrolüne geçti ve polis çekildi.
Netanyahu, Lod kasabasına geldi ve açıklama yaptı: “Gün içinde şehirde olanlarla ilgili düzenli raporlar aldım ve bunu çok ciddiye alıyorum. Bu, kabul edemeyeceğimiz bir isyancı anarşisidir.” - Hamas, Gazze’nin geceleyin İsrail uçaklarıyla vurulması üzerine Tel Aviv başta olmak üzere İsrail şehirlerine yeniden roket saldırısı başlattı.
- Tel Aviv’de halka geceyi sığınaklarda geçirmeleri duyuruldu.
- İsrail’in Gazze’deki sivil yerleşim yerlerinde yasaklı beyaz fosfor bombaları kullandığı görüntülere yansıdı.
Gazze’den atılan roketler, İsrail’in Aşkelon kentinde doğalgaz kompleksini hedef aldı. Gaz depolarının yandığı görüntülendi. - ABD’nin New York’taki İsrail Başkonsolosluğu’nda Filistin’i destekleyen miting başladı. ABD’deki Filistin’e destek gösterilerinde Araplar ve Yahudiler karşı karşıya geldi.
- İsrail Başbakanı Netenyahu, önceki gün Mısır’ın önerdiği ateşkesi reddetmişti. Dün gece ise Netenyahu, Mısır’dan ateşkes konusunda yardım talep etti.
Cumhurbaşkanı Erdoğan’dan Filistin diplomasisi
Cumhurbaşkanı Erdoğan, Malezya Kralı Sultan Abdullah Şah ve Katar Emiri Şeyh Temim bin Hamed Al Sani ile telefonda görüştü. Malezya Kralı ile görüşmeye ilişkin İletişim Başkanlığından yapılan açıklamaya göre, görüşmede ikili ilişkiler ile İsrail’in Mescid-i Aksa’ya ve Filistinlilere saldırıları ele alındı. Cumhurbaşkanı Erdoğan görüşmede, İsrail’in Mescid-i Aksa’ya saldırarak Filistinlilere yaşattığı zulüm karşısında tek yürek ve tek ses olmak gerektiğini vurguladı. Ayrıca, Türkiye ve Malezya’nın bu konuda Birleşmiş Milletler (BM) ve İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT) başta olmak üzere ilgili tüm platformlarda yakın iş birliği yapacağına inandığını söyledi. Katar ile görüşmesinde Cumhurbaşkanı Erdoğan, İsrail’in Kudüs, Mescid-i Aksa ve Filistinlilere saldırılarına karşı bölge ülkeleri ve uluslararası kamuoyunun harekete geçirilmesi noktasında Türkiye ve Katar’ın birlikte yapacağı çalışmaların önemli olduğuna dikkat çekti.
Çavuşoğlu: Kınama yetmiyor, adım atılması gerek
Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Suudi Arabistan Dışişleri Bakanı Faysal bin Ferhan Al Suud’la ikili ve heyetler arası görüşmelerden sonra değerlendirmelerde bulundu. Türkiye’nin, İsrail’in Gazze ve Mescid-i Aksa’ya saldırıları karşısında sessiz kalmadığını ifade eden Çavuşoğlu, üst düzeyde yürütülen diplomasi trafiğine dikkati çekti. Daha önce, Türkiye’deki zirvelerden sonra Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nu acil toplantıya çağırdıklarını hatırlatan Çavuşoğlu, “Hep böyle kınıyoruz ama ümmet adım atmamızı bekliyor. Artık bu tür saldırıların durması gerekiyor. Elbette uluslararası hukuk çerçevesinde Filistinlilerin haklarını korumamız lazım. İki devletli çözüm vizyonundan hiçbir zaman vazgeçmemek lazım” dedi.
BM Orta Doğu Barış Süreci Özel Koordinatörü: İsrail ve Filistin tam ölçekli savaşa sürükleniyor
Birleşmiş Milletler (BM) Orta Doğu Barış Süreci Özel Koordinatörü Tor Wennesland, İsrail ve Filistin’in “tam ölçekli bir savaşa doğru sürüklendiği” uyarısı yaptı. Wennesland, Twitter hesabından “Yangını derhal söndürün, tam ölçekli bir savaşa doğru sürükleniyoruz.” dedi. Tüm tarafların gerginliği azaltma sorumluluğu taşıdığını ifade eden Wennesland, “Gazze’de yıkıma sürükleyen savaşın bedelini halk ödüyor.” ifadesini kullandı.
ABD’den İsrail- Filistin değerlendirmesi
ABD-Beyaz Saray Ulusal Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan, Gazze ve Kudüs’te sükuneti yeniden tesis etmek için Mısır ile görüşüldüğünü duyurdu. ABD, son Güvenlik Konseyinde İsrail’i kınayan tasarıyı veto etmişti.
ABD Dışişleri Bakanı Blinken ise “İsrailliler ve Filistinlilerin emniyet içinde yaşayabilmeleri gerekiyor. Bununla birlikte herkes özgürlük, güvenlik, refah ve demokrasiden eşit ve aynı şekilde yararlanabilmelidir.” ifadelerini kullandı. Öte yandan, Blinken, İsrailli mevkidaşı Aşkenazi ile görüştü. İsrail’e yönelik roket saldırılarından endişeliyiz.Hayatını kaybeden İsrailliler için başsağlığı dilerken Filistinliler için dilemedi. Blinken “ABD’nin İsrail’e olan sarsılmaz desteğini” hatırlattı.
ABD Başkanı Biden: “Ekibime gerilimi azaltma konusunda İsrail ve Filistin’li taraflarla görüşme talimatı verdim.” dedi. Joe Biden’den bölgedeki gelişmeler ve ikili ilişkilere dair Filistin Devlet Başkanı Mahmud Abbas’a yazılı bir mesaj gönderdi.
Kazakistan, Doğu Kudüs’te statükoya saygı gösterilmesi çağrısında bulundu
Kazakistan Dışişleri Bakanlığından yapılan açıklamada, Doğu Kudüs’te şiddetin tırmanmasından endişe duyulduğu bildirildi. Tüm ilgili tarafların mevcut durumun daha da kötüleşmesine yol açacak adımlardan uzak durmaları gerektiği belirtilen açıklamada, “Mescid-i Aksa çevresindeki kışkırtma eylemlerinden kaçınmaya ve statükoya saygı göstermeye çağırıyoruz. Kazakistan, Filistin-İsrail krizinin ‘iki devletli çözüm’ formülü ve Birleşmiş Milletlerin ilgili kararları temelinde yalnızca barışçıl yollarla çözüme kavuşmasını savunuyor.” denildi.
Arap ülkeleri saldırıları kınadı
- Arap ülkeleri de İsrail’in Doğu Kudüs’teki saldırılarını kınadı. Libya Devlet Yüksek Konseyi, yaptığı yazılı açıklamada, Filistin halkının direnişine destek verdiklerini belirtti.
- Katar: Katar Dışişleri Bakanlığından yapılan yazılı açıklamada da İsrail polisinin Mescid-i Aksa baskınının “şiddetle kınandığı” ifade edildi. Açıklamada, uluslararası topluma İsrail’in Filistin halkına yönelik saldırılarını durdurmak için hemen harekete geçme çağrısı yapıldı.
- Ürdün: Ürdün Dışişleri Bakanlığından yapılan yazılı açıklamada, İsrail polisinin Mescid-i Aksa baskının “açık ve kabul edilemez bir ihlal” olduğu ifade edildi. Açıklamada, İsrail polisinin derhal Mescid-i Aksa’dan çıkarılması ve namaz kılan insanlara ibadet özgürlüğü tanınması talep edildi.
- Kuveyt: Kuveyt Dışişleri Bakanlığı da yazılı açıklamasında, İsrail’in bu uygulamalarının “şiddetle kınandığı” ifade edildi.
- Suudi Arabistan: Suudi Arabistan Dışişleri Bakanlığından yapılan yazılı açıklamada, İsrail’in Mescid-i Aksa’nın saygınlığına ve orada ibadet eden cemaatin güvenliğine yönelik saldırıları şiddetle kınandı. Uluslararası topluma, tüm uluslararası sözleşmelere aykırı olan İsrail’in bu uygulamalarına son vermesi için harekete geçme çağrısı yapılan açıklamada, Filistin halkının yanında olunduğu vurgulandı.
- BAE: BAE Dışişleri Bakanı Siyasi İşleri Yardımcısı Halife el-Merar, yazılı açıklamasında, yaşanan çatışmaları ve İsrail’in Filistinlileri tahliye çalışmalarını “şiddetle” kınadıklarını belirtti. Merar, İsrail yönetimini tansiyonu düşürmeye davet etti.
- Bahreyn: Bahreyn Dışişleri Bakanlığından yapılan yazılı açıklamada ise İsrail hükümetine Kudüslülere yönelik bu provokatif eylemleri durdurma ve güçlerinin ibadet edenlere saldırmasını engelleme çağrısı yapıldı.
- Yemen: Yemen’de parlamentonun ikinci kanadı Şura Meclisi, yayımladığı yazılı açıklamada, uluslararası toplumdan İsrail’in Kudüs’e yönelik saldırılarını durdurması için harekete geçmesini istedi. Yemen Alimler Heyeti de İslam ve Arap dünyasını, işgal altındaki Doğu Kudüs’te İsrail güçlerine karşı direnen Filistinlilere destek olmaya ve Müslümanların Kudüs üzerindeki egemenlik haklarını sınırlayan her türlü eyleme karşı çıkmaya çağırdı.
- Tunus: Tunus Meclis Başkanı ve Nahda Hareketi lideri Raşid el-Gannuşi, Twitter hesabından yaptığı açıklamada, Mescid-i Aksa ve Filistinliler ile dayanışma içinde olduğunu ifade etti.
